Βεβαίωση γνησίου υπογραφής. Τι ισχύει για τα ηλεκτρονικά έγγραφα

Βεβαίωση γνησίου υπογραφής. Τι ισχύει για τα ηλεκτρονικά έγγραφα

Η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής όταν το έγγραφο διακινείται ηλεκτρονικά

 

Με τον νόμο 4727/2020 αντιμετωπίζεται η περίπτωση που ο νόμος απαιτεί βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του ενδιαφερομένου και το έγγραφο διακινείται ηλεκτρονικά

Συγκεκριμένα:

Νόμος 4727/2020 – ΦΕΚ Τεύχος A 184/23.09.2020
Ψηφιακή Διακυβέρνηση (Ενσωμάτωση στην Ελληνική Νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2016/2102 και της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1024) – Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (Ενσωμάτωση στο Ελληνικό Δίκαιο της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/1972) και άλλες διατάξεις

Άρθρο 100
Βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής – Επικύρωση των αντιγράφων – Τροποποίηση του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας

1. Στο τέλος της παρ. 1 του άρθρου 11 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999, Α΄ 45) προστίθεται εδάφιο ως εξής:

«Στις περιπτώσεις που ο νόμος απαιτεί βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του ενδιαφερομένου, αρκεί η εγκεκριμένη ηλεκτρονική υπογραφή ή η εγκεκριμένη ηλεκτρονική σφραγίδα του ενδιαφερομένου, εφόσον το έγγραφο διακινείται ηλεκτρονικά.»

2. Στο άρθρο 11 του ν. 2690/1999 προστίθεται παρ. 3 ως εξής:

«3. Τα ηλεκτρονικά έγγραφα υποβάλλονται και γίνονται υποχρεωτικά αποδεκτά, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα άρθρα 13 έως 15 του νόμου για την Ψηφιακή Διακυβέρνηση.».

 

 

Η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής προβλέπεται από τις διατάξεις του ΚΩΔΙΚΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ

ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΓΝΗΣΙΟΥ ΤΗΣ ΥΠΟΓΡΑΦΗΣ

Θέματα με τη μορφή ερωτήσεων – απαντήσεων

1. Αρμοδιότητα Αρχών / Υπηρεσιών για τη βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής. Οι Δικηγορικοί Σύλλογοι έχουν αρμοδιότητα για θεώρηση γνησίου υπογραφής
2. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής από τους Δημάρχους;
3. Βεβαιώνεται από αρμόδιο υπάλληλο το γνήσιο της δικής του υπογραφής;
4. Σε ποιες περιπτώσεις δεν απαιτείται η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής;
5. Ποια έγγραφα απαιτούνται προκειμένου να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής;
6. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής, με την επίδειξη δελτίου «παλαιού τύπου» ή «κομμένης» αστυνομικής ταυτότητας;
7. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής, με την επίδειξη της στρατιωτικής ταυτότητας;
8. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής, με την επίδειξη δελτίου αστυνομικής ταυτότητας, αν η οικογενειακή κατάσταση, το επάγγελμα ή η διεύθυνση κατοικίας έχουν μεταβληθεί;
9. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής, με την επίδειξη ταυτότητας, η οποία εκδόθηκε σε χρονική περίοδο όπου ίσχυε άλλο πολίτευμα, λχ Βασιλευομένη Δημοκρατία;
10. Είναι αποδεκτή η βεβαίωση γνησίου υπογραφής που έχει γίνει από αλλοδαπή αρχή;
11. Διαδικασία βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής.
12. Απαιτείται η ανάγνωση, από το αρμόδιο όργανο, των εγγράφων επί των οποίων ζητείται να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής;
13. Πώς βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής αναλφάβητου πολίτη;
14. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής σε έγγραφο στο οποίο υπογράφουν δύο ή περισσότεροι ενδιαφερόμενοι;
15. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής προσώπου, εφοδιασμένου με ειδικό πληρεξούσιο, σε σχετικό έγγραφο, για λογαριασμό του εντολέα του;
16. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής ανηλίκου;
17. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο τής υπογραφής επί ‘‘ιδιόγραφης δήλωσης διανομής περιουσιακών στοιχείων’’ (ιδιόχειρης διαθήκης);
18. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής σε λευκή σελίδα;
19. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής σε έγγραφο γραμμένο σε άλλη γλώσσα;
20. Γίνεται έλεγχος του επιληψίμου των εγγράφων στα οποία βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής;
21. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής πληρώματος πλοίου εν πλω από τον Πλοίαρχο;

Θεσμικό πλαίσιο:
Η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής προβλέπεται από τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 11 του N.2690/99 «Κύρωση του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και άλλες διατάξεις» (Φ.Ε.Κ. 45/τ. Α/9-3-1999), όπως συμπληρώθηκαν από αυτές των παραγράφων 3 και 4 του άρθρου 16 του Ν.3345/2005 (Φ.Ε.Κ. 138/ τ. Α/ 16-6-2005).

Ειδικότερα:

Ν. 2690 / 1999
Άρθρο 11
Βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής.

1. Η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του ενδιαφερομένου γίνεται, από οποιαδήποτε διοικητική αρχή, βάσει του δελτίου ταυτότητας ή των αντίστοιχων εγγράφων που προβλέπονται στο άρθρο 3.

Άρθρο 3
Αιτήσεις προς τη Διοίκηση.

‘‘4. Τα στοιχεία της ταυτότητας που αναφέρονται στην αίτηση, όταν πρόκειται για Έλληνες πολίτες, αποδεικνύονται από το δελτίο ταυτότητας ή τη σχετική προσωρινή βεβαίωση της αρμόδιας αρχής ή το διαβατήριο ή την άδεια οδήγησης ή το ατομικό βιβλιάριο υγείας όλων των ασφαλιστικών φορέων. Η ταυτότητα των αλλοδαπών αποδεικνύεται, στην περίπτωση πολιτών Κράτους – Μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από το δελτίο ταυτότητας ή το διαβατήριο, ενώ, στις άλλες περιπτώσεις, από το διαβατήριο, ή άλλο έγγραφο βάσει του οποίου επιτρέπεται η είσοδός τους στη Χώρα, ή τα έγγραφα που έχουν εκδώσει οι αρμόδιες ελληνικές αρχές. Η ταυτότητα των νομικών προσώπων αποδεικνύεται σύμφωνα με τα οριζόμενα από τις διατάξεις που ισχύουν στην έδρα τους.’’

Ν. 3345 / 2005
Άρθρο 16

‘‘3. Στην πρώτη παράγραφο του άρθρου 11 του ν. 2690/1999, μετά τη φράση “από οποιαδήποτε διοικητική αρχή”, προστίθεται η φράση “ή τα ΚΕΠ”.

4. Στο τέλος της πρώτης παραγράφου του άρθρου 11 του ν. 2690/1999 προστίθεται εδάφιο ως εξής: “Δεν απαιτείται βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του ενδιαφερομένου, όταν προσέρχεται αυτοπροσώπως για υποθέσεις του στις υπηρεσίες του δημόσιου τομέα ή τα ΚΕΠ, προσκομίζοντας το δελτίο ταυτότητας ή τα αντίστοιχα πρωτότυπα έγγραφα.’’

Ν. 3448 / 2006
Άρθρο 17

‘‘Οι υπάλληλοι των ΚΕΠ, ανεξάρτητα από την ιδιότητά τους ως τακτικών ή υπαλλήλων με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ή με σύμβαση μίσθωσης έργου, έχουν αρμοδιότητα να βεβαιώνουν το γνήσιο της υπογραφής και να επικυρώνουν αντίγραφα, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.’’

Συνοπτικά:

Η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του ενδιαφερομένου γίνεται, από οποιαδήποτε διοικητική αρχή ή από τα ΚΕΠ, βάσει του δελτίου ταυτότητας ή των αντίστοιχων εγγράφων που προβλέπονται στο άρθρο 3 του ν. 2690/1999.

Δεν απαιτείται βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του ενδιαφερομένου, όταν προσέρχεται αυτοπροσώπως για υποθέσεις του στις υπηρεσίες του δημόσιου τομέα ή τα ΚΕΠ, προσκομίζοντας το δελτίο ταυτότητας ή τα αντίστοιχα πρωτότυπα έγγραφα

Διατύπωση Γνώμης Νομικού Συμβούλου του ΥΠΕΣΔΔΑ
Αριθμ. 1311 / 11.9.2003

‘‘ΙΙ. Από τις διατάξεις αυτές, οι οποίες προφανές είναι ότι αναφέρονται σε έγγραφα που έχουν εκδοθεί στο πλαίσιο της εθνικής έννομης τάξης και έχουν προέλθει από ημεδαπές διοικητικές αρχές, προκύπτει χωρίς αμφιβολία ότι κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητήσει από τις αρχές αυτές τόσο την βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του όσο και την επικύρωση αντιγράφου από το πρωτότυπο ή από το ακριβές αντίγραφο της αρχής που εξέδωσε το πρωτότυπο, χωρίς οποιαδήποτε υποχρέωση εκ μέρους τους για περαιτέρω έλεγχο που να έχει σχέση με το επιλήψιμο ή όχι του εγγράφου, πράγμα άλλωστε που ούτε προβλέπεται ούτε φαίνεται να έχει κανένα νόημα μια και πρόκειται για έγγραφο εκδεδομένο από ελληνική διοικητική αρχή, τούτο δε ανεξαρτήτως της γλώσσας στην οποία είναι γραμμένο το έγγραφο αυτό, στην ελληνική δηλαδή ή σε άλλη ξένη, αφού οι παραπάνω διατάξεις δεν διακρίνουν, όπως επίσης και χωρίς καμία σημασία αν πρόκειται για άλλο ξενόγλωσσο κείμενο, επίσημα μεταφρασμένο στην ελληνική από την Μεταφραστική Υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών, εν όψει του ότι όλα αυτά αποτελούν δημόσια έγγραφα με πλήρη αποδεικτική ισχύ για όσα βεβαιώνονται ότι έγιναν από ή ενώπιον του προσώπου που τα συνέταξε και το πρόσωπο αυτό είναι καθ’ ύλην και κατά τόπο αρμόδιο να κάνει τη βεβαίωση αυτή (Βλ. Γν. Ν. Σ. Κ. 335/2002).’’

‘‘… καμία Διοικητική Αρχή τόσο κατά τη βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής, όσο και κατά την επικύρωση αντιγράφου, δεν υποχρεούται να προβαίνει σε έλεγχο για το αν το έγγραφο είναι επιλήψιμο ή όχι ακόμα και αν τούτο είναι γραμμένο σε ξένη γλώσσα, αρκεί ο εντεταλμένος υπάλληλος να μπορεί να διαγνώσει ότι πρόκειται για έγγραφο ημεδαπής αρχής, πρωτότυπο ή ακριβές αντίγραφο, και ασχέτως αν πρόκειται να υποβληθεί σε ημεδαπές ή αλλοδαπές αρχές. Κατά τον ίδιο επίσης τρόπο επί ξενόγλωσσων εγγράφων, προορισμένων να κατατεθούν σε αλλοδαπή αρχή, δεν προβλέπεται και δεν προκύπτει από τον Κώδικα υποχρέωση υποβολής ανεπίσημης μετάφρασής του στην ελληνική, η οποία (μετάφραση) μετά την βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του μεταφραστή επ’ αυτής θα πρέπει να τηρείται στο αρχείο της υπηρεσίας που έκανε την επικύρωση.’’

1. Αρμοδιότητα Αρχών / Υπηρεσιών για τη βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής.

Τη βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής μπορεί να ζητήσει κάθε πολίτης από όλες τις Διοικητικές Αρχές και τα ΚΕΠ. Για την ταχύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, το γνήσιο της υπογραφής βεβαιώνεται από όλους τους υπαλλήλους που υπηρετούν στα ΚΕΠ, ανεξάρτητα από την ιδιότητά τους, ως τακτικών ή υπαλλήλων με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ή με σύμβαση μίσθωσης έργου.

Σημειώνεται ότι η αρμοδιότητα της βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής από τα Κ.Ε.Π δεν καταργεί την αντίστοιχη υποχρέωση από τις λοιπές Διοικητικές Αρχές. Κατά συνέπεια είναι παράνομη τόσο η άρνηση Διοικητικής ή Αστυνομικής Αρχής να βεβαιώσει το γνήσιο της υπογραφής, με το πρόσχημα ότι αρμόδια για αυτό είναι τα Κ.Ε.Π, όσο και η παραπομπή για τη συγκεκριμένη διοικητική πράξη σε άλλη Διοικητική Αρχή.

Σημειώνεται ότι τα ανωτέρω αφορούν και στις υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας, για τις οποίες ισχύουν όσα ορίζονται στις διατάξεις του άρθρου 11 του ν.2690/99-«Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας».

Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ /Φ.15/οικ.8413 / 18.4. 2006, ΔΙΣΚΠΟ /Φ.15/οικ.6178 / 21.3.2006, ΔΙΣΚΠΟ /Φ.15/οικ. / 13143 / 1.7.2005, ΔΙΣΚΠΟ/ Φ22 / 5583 / 22.3.2005, ΔΙΣΚΠΟ/Φ22/21630 / 12.10.2004

 

Οι Δικηγορικοί Σύλλογοι έχουν αρμοδιότητα για θεώρηση γνησίου υπογραφής

 

2. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής από τους Δημάρχους;

Οι Δήμαρχοι, ως προϊστάμενοι των Υπηρεσιών του Δήμου, μπορούν να βεβαιώνουν το γνήσιο της υπογραφής, καθώς και να μεταβιβάζουν στους αντιδημάρχους την εν λόγω αρμοδιότητα.

[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ /Φ.15/15644 / 29.8.2005, Δ/ΝΣΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ Ο.Τ.Α. του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α, αριθ. 8777 / 28.2.2006].

3. Βεβαιώνεται από αρμόδιο υπάλληλο το γνήσιο της δικής του υπογραφής;

Σύμφωνα με το άρθρο 36 του Ν. 2683 / 1999: ‘‘1. Ο υπάλληλος δεν επιτρέπεται είτε ατομικώς είτε ως μέλος συλλογικού οργάνου να αναλαμβάνει την επίλυση ζητήματος ή να συμπράττει στην έκδοση πράξεων, εάν ο ίδιος ή σύζυγός του ή συγγενής του εξ αίματος ή εξ αγχιστείας έως και τον τρίτο βαθμό ή πρόσωπο με το οποίο τελεί σε σχέση ιδιαίτερης φιλίας ή έχθρας έχει πρόδηλο συμφέρον στην έκβαση της υπόθεσης. 2. Η παράβαση της διάταξης της προηγούμενης παραγράφου αποτελεί λόγο ακυρώσεως της σχετικής διοικητικής πράξης. 3. Υπάλληλοι που είναι σύζυγοι ή συγγενείς μεταξύ τους έως και τον τρίτο βαθμό εξ αίματος ή εξ αγχιστείας δεν επιτρέπεται να είναι μέλη του ίδιου συλλογικού οργάνου.’’

Συνεπώς, υπάλληλος Διοικητικής Αρχής ή Κέντρου Εξυπηρέτησης Πολιτών, που έχει την αρμοδιότητα να προβαίνει στη βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής, δεν νομιμοποιείται να βεβαιώνει το γνήσιο της δικής του υπογραφής, σε εξουσιοδότηση, ως εξουσιοδοτών πρόσωπο, ούτε όμως και σε εξουσιοδότηση τρίτου, ως εξουσιοδοτούμενος.

Πρόδηλο είναι ότι η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής θα γίνει είτε από τον κατά νόμο αναπληρωτή του εν λόγω υπαλλήλου είτε από υπάλληλο άλλης Διοικητικής Αρχής.

[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ15/3726/2.5.2006]

4. Σε ποιες περιπτώσεις δεν απαιτείται η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής;

Δεν απαιτείται η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής όταν ο ενδιαφερόμενος προσέρχεται αυτοπροσώπως για υποθέσεις του στις υπηρεσίες του δημοσίου τομέα ή τα Κ.Ε.Π., προσκομίζοντας το δελτίο αστυνομικής ταυτότητας ή τα αντίστοιχα πρωτότυπα έγγραφα.
Περαιτέρω, από τις διατάξεις που διέπουν την υπεύθυνη δήλωση δεν απαιτείται για την υποβολή της η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του δηλούντος, εκτός αν από ειδικότερες διατάξεις ορίζεται διαφορετικά.

[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ /Φ.15/οικ. / 13143 / 1.7.2005, ΔΙΣΚΠΟ/ Φ22 / 5583 / 22.3.2005]

5. Ποια έγγραφα απαιτούνται προκειμένου να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής;

Προκειμένου να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής απαιτείται:

– Για τους Έλληνες πολίτες: το δελτίο αστυνομικής ταυτότητας ή η σχετική προσωρινή βεβαίωση αρμόδιας αρχής ή το διαβατήριο ή την άδεια οδήγησης ή το ατομικό βιβλιάριο υγείας όλων των ασφαλιστικών φορέων..
– Για τους πολίτες Κρατών – Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης: το δελτίο αστυνομικής ταυτότητας ή το διαβατήριο.
– Για άλλους αλλοδαπούς: το διαβατήριο ή άλλο έγγραφο, με το οποίο επιτρέπεται η είσοδός τους στη χώρα ή σχετικά έγγραφα που έχουν εκδώσει οι αρμόδιες Ελληνικές Αρχές.

Σημειώνεται ότι πρέπει να προσκομίζονται τα πρωτότυπα των ανωτέρω εγγράφων, ενώ δεν μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής με την επίδειξη άλλων εγγράφων (λ.χ. δικηγορική ταυτότητα, κ.οκ.) ως αποδεικτικών της ταυτότητας των συναλλασσομένων.

Περαιτέρω, όσον αφορά του υπηκόους τρίτων χωρών των οποίων η είσοδος και διαμονή ρυθμίζεται από τον ν.3386/05 (Φ.Ε.Κ.212Α΄/23.08.05), ισχύουν τα ακόλουθα:
Στο άρθρο 84, παρ. 1 του ανωτέρω νόμου ορίζεται ότι «οι δημόσιες υπηρεσίες, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οργανισμοί και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και οι οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης υποχρεούνται να μην παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε υπηκόους τρίτης χώρας, οι οποίοι δεν έχουν διαβατήριο ή άλλο ταξιδιωτικό έγγραφο που αναγνωρίζεται από διεθνείς συμβάσεις, θεώρηση εισόδου ή άδεια διαμονής και γενικά δεν αποδεικνύουν ότι έχουν εισέλθει και διαμένουν νόμιμα στην Ελλάδα».

Συνεπώς, προκειμένου να θεωρηθεί το γνήσιο της υπογραφής υπηκόου τρίτης χώρας πρέπει να προσκομίζεται στις αρμόδιες αρχές διαβατήριο σε ισχύ και:
α) στην περίπτωση που ο σκοπός της εισόδου στη Χώρα είναι η ολιγοήμερη παραμονή: τουριστική θεώρηση εισόδου σε ισχύ ή ανοιχτό τρίμηνο που δεν έχει λήξει από τη σφραγίδα εισόδου στην Ελλάδα για τους υπηκόους τρίτων χωρών που προέρχονται από χώρες που δεν απαιτείται θεώρηση εισόδου ή σφραγίδα παράτασης των ανωτέρω μέχρι έξι μήνες από τις αρμόδιες αστυνομικές αρχές (άρθρο 70, ν.3386/2005).
β) στην περίπτωση που ο σκοπός της εισόδου στη Χώρα είναι η μόνιμη διαμονή: εθνική θεώρηση εισόδου σε ισχύ για έναν από τους λόγους του ν.3386/2005 ή ισχύουσα άδεια διαμονής ή δελτίο διαμονής (άρθρο 9, παρ.3 ν.3386/2005) ή βεβαίωση (χρώματος μπλε) ότι έχει κατατεθεί εμπρόθεσμα αίτηση χορήγησης ή ανανέωσης της άδειας διαμονής με όλα τα απαιτούμενα δικαιολογητικά. Οι κάτοχοι της βεβαίωσης αυτής θεωρούνται ότι διαμένουν νόμιμα στη Χώρα, έως ότου η Διοίκηση αποφανθεί επί του αιτήματός τους (άρθρο 11, παρ.4 του ν.3386/2005).

Από τις ανωτέρω ρυθμίσεις του άρθρου 84 του ν.3386/05 εξαιρείται σύμφωνα με την παρ. 2 του ιδίου άρθρου, η περίπτωση θεώρησης του γνησίου της υπογραφής κρατούμενων αλλοδαπών για εξουσιοδότηση σε δικηγόρους, προκειμένου να εκπροσωπηθούν ενώπιον δικαστικών αρχών και υπό την προϋπόθεση ότι αποδεικνύονται, εξ΄ οιουδήποτε δημόσιου εγγράφου, τα στοιχεία της ταυτότητάς τους.

[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/ Φ22 / 5583 / 22.3.2005, ΔΙΣΚΠΟ /Φ.15/οικ. / 13143 / 1.7.2005, ΔΙΣΚΠΟ/15_ΟΙΚ_22634/10.11.2005, ΔΙΣΚΠΟ/Φ15_ΟΙΚ_22989/16.10.2006, ΔΙΣΚΠΟ/Φ15_26034 σχετ.: 26517 / 24.11.2006, Δ/ΝΣΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ & ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ/ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α, αριθ. 17733/06 / 13.11. 2006].

6. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής, με την επίδειξη δελτίου «παλαιού τύπου» ή «κομμένης» αστυνομικής ταυτότητας;

Σύμφωνα με την αριθ. ΔΙΣΚΠΟ/Φ.18/ΟΙΚ.5812/6-3-2007 εγκύκλιο του Υφυπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, τα δελτία «παλαιού τύπου» ή «κομμένης αστυνομικής ταυτότητας, γίνονται πλέον δεκτά αποκλειστικά για την απόδειξη των στοιχείων της ταυτότητας προσώπου, κατά τη διεκπεραίωση των διοικητικών διαδικασιών που προβλέπονται από τις διατάξεις του «Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας», όπως π.χ. Βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής.

7. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής, με την επίδειξη της στρατιωτικής ταυτότητας;

Σύμφωνα με το αριθ. πρωτ. Φ. 416/68149/12-02-2007 έγγραφο της Δ/νσης Διοικητικής Υποστήριξης και Οργάνωσης του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας, οι Διοικητικές Αρχές και τα Κ.Ε.Π., νομιμοποιούνται να βεβαιώνουν το γνήσιο της υπογραφής ενδιαφερόμενου πολίτη, με την επίδειξη στρατιωτικής ταυτότητας, δεδομένου ότι:
α) οι διατάξεις των άρθρων 3 και 11 του «Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας» (Ν.2690/99) αναφέρονται γενικά σε δελτίο ταυτότητας και δεν διακρίνουν μεταξύ δελτίων «αστυνομικής ταυτότητας» και «στρατιωτικής ταυτότητας»,
β) η αρμοδιότητα των στρατιωτικών αρχών για την έκδοση στρατιωτικών ταυτοτήτων προβλέπεται από σχετική νομοθεσία (Ν.Δ. 127/69) και
γ) με τις διατάξεις του άρθρου 7 παρ. 1 του Ν. 1599/1986 ρητά ορίζεται ότι ως ταυτότητα κατά τις διατάξεις του νόμου αυτού νοούνται και οι στρατιωτικές ταυτότητες.

Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ.18/4463/2-3-2007, Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας /Δ/νση Διοικητικής Υποστήριξης και Οργάνωσης, αριθ. Φ. 416/68149/12-02-2007.

8. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής, με την επίδειξη δελτίου αστυνομικής ταυτότητας, αν η οικογενειακή κατάσταση, το επάγγελμα ή η διεύθυνση κατοικίας έχουν μεταβληθεί;

Ως προς την μεταβολή στοιχείων της ταυτότητας που αφορούν την οικογενειακή κατάσταση, τη διεύθυνση κατοικίας και το επάγγελμα, οι διατάξεις της παραγράφου 5 του άρθρου 3 του ν. 2690/99, ορίζουν ότι τα στοιχεία αυτά εφόσον έχουν μεταβληθεί δηλώνονται και γίνονται δεκτά βάσει υπεύθυνης δήλωσης του ενδιαφερόμενου.

Όμως για την πράξη της βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής δεν απαιτείται έλεγχος, ή αντίστοιχα υπεύθυνη δήλωση μεταβολής των στοιχείων αυτών, καθώς δεν επηρεάζεται από τα στοιχεία αυτά η πράξη της βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής, ούτε κρατούνται περαιτέρω στοιχεία από το διοικητικό όργανο που προβαίνει στην πράξη της βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής.
[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ.22/6137 / 7.4.2003]

9. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής, με την επίδειξη ταυτότητας, η οποία εκδόθηκε σε χρονική περίοδο όπου ίσχυε άλλο πολίτευμα, λχ Βασιλευομένη Δημοκρατία;

Το γεγονός της αναγραφής στα δελτία ταυτότητας του πολιτεύματος της χρονικής περιόδου κατά την οποία εκδόθηκαν, το οποίο ενδέχεται να είναι διαφορετικό από το ισχύον σήμερα στη Χώρα μας πολίτευμα της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, δεν επηρεάζει την πράξη της βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής ως προς την απόδειξη των στοιχείων της ταυτότητας του ενδιαφερόμενου.

[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ.22/6137 / 7.4.2003]

10. Είναι αποδεκτή η βεβαίωση γνησίου υπογραφής που έχει γίνει από αλλοδαπή αρχή;

Βεβαίωση γνησίου υπογραφής που έχει γίνει από αλλοδαπή αρχή, στα πλαίσια αλλοδαπής έννομης τάξης, δεν επιφέρει στην Ελληνική Διοίκηση τις όποιες δεσμεύσεις προβλέπει ο Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας.
[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ15_4301 / 12.4.2006]

11. Διαδικασία βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής.

Με τον Κανονισμό Επικοινωνίας Δημοσίων Υπηρεσιών, ορίζεται ότι για τη βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής των ενδιαφερομένων, γίνεται σχετική επισημειωματική πράξη στο σώμα του κειμένου του εγγράφου, του οποίου ζητείται η παραπάνω θεώρηση, από τον αρμόδιο υπάλληλο της διοικητικής Αρχής, ο οποίος αναγράφει χειρόγραφα ή με ανάλογη ορθογώνια σφραγίδα:

– Τον τίτλο του φορέα που ενεργεί τη βεβαίωση.
– Τη φράση «βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής του…».
Το ονοματεπώνυμο και πατρώνυμο καθώς και τον αριθμό του δελτίου αστυνομικής ταυτότητας ή άλλου αντίστοιχου εγγράφου του ενδιαφερομένου.
Τον τόπο και την ημερομηνία της βεβαίωσης.
– Το ονοματεπώνυμο και την υπογραφή του αρμοδίου υπαλλήλου που ενεργεί τη βεβαίωση και την επίσημη (στρογγυλή) σφραγίδα της Υπηρεσίας.

Οι μη μόνιμοι υπάλληλοι των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών αναγράφουν, πέραν των ανωτέρω και την σχέση με την οποία υπηρετούν στο Κ.Ε.Π., λχ Κων/νος Παπαδόπουλος, απασχολούμενος με σύμβαση μίσθωσης έργου ή υπάλληλος με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου / ορισμένου χρόνου.
Προκειμένου να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής του ενδιαφερόμενου πολίτη από το αρμόδιο διοικητικό όργανο, πρέπει η ταυτότητα του πολίτη να αποδεικνύεται από το προσκομιζόμενο σύμφωνα με τα προαναφερόμενα έγγραφα ότι ανήκει στο πρόσωπο που υπογράφει ενώπιον του διοικητικού οργάνου. Εφόσον δεν προκύπτει από τη φωτογραφία που φέρει το προσκομιζόμενο για την απόδειξη της ταυτότητας έγγραφο, η ταύτιση με το πρόσωπο που υπογράφει, προφανώς δεν είναι δυνατή η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής.

[Σχετικά έγγραφα: Κανονισμός Επικοινωνίας Δημοσίων Υπηρεσιών (ΚΕΔΥ) – ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α / ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ / Αθήνα, Ιανουάριος 2003, ΔΙΣΚΠΟ /Φ.15/οικ. 8413 / 18.4.2006, ΔΙΣΚΠΟ/Φ.22/6137 / 7.4.2003].

12. Απαιτείται η ανάγνωση, από το αρμόδιο όργανο, των εγγράφων επί των οποίων ζητείται να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής;

Αυτονόητο είναι ότι, προκειμένου να πληρούνται οι προαναφερόμενες προϋποθέσεις νομιμότητας, οι Διοικητικές Αρχές οφείλουν να προβαίνουν στην ανάγνωση των σχετικών εγγράφων. Από την έκδοση διοικητικής πράξης, η οποία στην περίπτωση αυτή είναι η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής επί εγγράφου, προκύπτουν έννομα αποτελέσματα και ως εκ τούτου η Διοίκηση δεν μπορεί να συμπράττει τελώντας εν αγνοία του περιεχομένου των σχετικών εγγράφων. Η Διοίκηση, ωστόσο, λαμβάνοντας γνώση του εν λόγω περιεχομένου, δεν επιλαμβάνεται επί της ουσίας.
Σημειώνεται, σε ότι αφορά σε ζητήματα εχεμύθειας, ότι η εν λόγω διοικητική διαδικασία δεν διεκπεραιώνεται από οποιοδήποτε πρόσωπο, αλλά από όργανο της Διοίκησης το οποίο, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 26 του Υπαλληλικού Κώδικα (Ν.2683/1999, ΦΕΚ 19, Α΄, 9.2.1999), οφείλει να τηρεί εχεμύθεια για θέματα που χαρακτηρίζονται ως απόρρητα από τις κείμενες διατάξεις καθώς και σε κάθε περίπτωση που αυτό επιβάλλεται από την κοινή πείρα και λογική, για γεγονότα ή πληροφορίες των οποίων λαμβάνει γνώση κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του ή επ’ ευκαιρία αυτών.
[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ.15/18587/31.08.2006, ΔΙΣΚΠΟ/Φ15_18276/ 6.9.2006].

13. Πώς βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής αναλφάβητου πολίτη;

Η βεβαίωση του γνησίου υπογραφής πολίτη, που δηλώνει αγράμματος, γίνεται σύμφωνα με ό,τι αναγράφει η ταυτότητά του, όπου σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρεται η ένδειξη «αδυναμία υπογραφής».
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο για τη βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής αναλφάβητου πολίτη, η διοικητική πρακτική που ακολουθείται είναι η αναγραφή «σταυρού» ή ένδειξης «χ» ή άλλο πρόσωπο (πχ. ο υπάλληλος) αναγράφει τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου του αναλφάβητου πολίτη και αυτός τα αντιγράφει.
Σκόπιμο όμως είναι στις περιπτώσεις αυτές, ο αρμόδιος υπάλληλος να βεβαιώνει επί του εγγράφου του συγκεκριμένου πολίτη, ότι ο εν λόγω πολίτης είναι αναλφάβητος.

[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ15/οικ.1345 / 19.1.2006]

14. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής σε έγγραφο στο οποίο υπογράφουν δύο ή περισσότεροι ενδιαφερόμενοι;

Από τις διατάξεις του άρθρου 11 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας δεν προκύπτει απαγόρευση της βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής ενδιαφερόμενου, σε έγγραφα, τα οποία είναι προς υπογραφή από δύο ή παραπάνω ενδιαφερόμενους πολίτες.

[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/ Φ22_ΟΙΚ_3867 / 24.2.2005].

15. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής προσώπου, εφοδιασμένου με ειδικό πληρεξούσιο, σε σχετικό έγγραφο, για λογαριασμό του εντολέα του;

Σύμφωνα με την αριθμ. 563/2005 γνωμοδότηση της ολομέλειας του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία έγινε αποδεκτή από τον Υπουργό ΕΣ.Δ.Δ.Α. και ως εκ τούτου αποτελεί πλέον πράξη υποχρεωτική για τη Διοίκηση, πρόσωπα εφοδιασμένα με ειδικό πληρεξούσιο για τη διεκπεραίωση μιας υπόθεσης και στα πλαίσια της υπόθεσης αυτής, μπορούν να συμπληρώνουν και να υπογράφουν, για λογαριασμό του εντολέα τους, υπεύθυνες δηλώσεις του άρθρου 8 του Ν. 1599/1986.

Τέτοιες υπεύθυνες δηλώσεις, πολύ περισσότερο, μπορούν να συντάσσουν και να υπογράφουν τρίτα πρόσωπα, τα οποία δεν συνδέονται με τον χειρισμό και τη διεκπεραίωση συγκεκριμένης υπόθεσης, εφόσον έχουν εξουσιοδοτηθεί ειδικά για το σκοπό αυτό με ειδικό πληρεξούσιο, στο οποίο αναγράφεται επακριβώς το περιεχόμενο των δηλώσεων που πρόκειται να υπογραφούν.

Οι προαναφερόμενες υπεύθυνες δηλώσεις φέρουν τα στοιχεία και την υπογραφή των εξουσιοδοτημένων πολιτών, των οποίων και βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 11 του ν. 2690/99.

16. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής ανηλίκου;

Εφόσον το ανήλικο κατέχει δελτίο αστυνομικής ταυτότητας, βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής του σε κάθε έγγραφο που περιέχει πλήρη δήλωση της βούλησής του.
Όσον αφορά στο περιεχόμενο του εγγράφου, εναπόκειται στην υποχρέωση ή της εκάστοτε Αρχής να το κάνει δεκτό, σύμφωνα με τις ειδικές διατάξεις που διέπουν τη διαδικασία.

17. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο τής υπογραφής επί ‘‘ιδιόγραφης δήλωσης διανομής περιουσιακών στοιχείων’’ (ιδιόχειρης διαθήκης);

Επί ιδιόγραφης δήλωσης διανομής περιουσιακών στοιχείων’’ (ιδιόχειρης διαθήκης) δεν μπορεί να βεβαιωθεί, από Διοικητική Αρχή, το γνήσιο της υπογραφής, καθώς η σύνταξη και η νομιμότητά διέπεται από ειδικές διατάξεις. Περαιτέρω πληροφορίες μπορούν να ζητηθούν από την καθ’ ύλην αρμόδια Δ/νση Δικηγορικού Λειτουργήματος, Υποθηκοφυλακείων και Κτηματολογικών Γραφείων του Υπουργείου Δικαιοσύνης στον αριθμό 2107767232.
[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ15/ΟΙΚ/14923 / 30.6.2006].

18. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής σε λευκή σελίδα;

Η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής γίνεται μόνον επί εγγράφων, δηλαδή κειμένων στα οποία περιλαμβάνεται η δήλωση της βούλησης του ενδιαφερομένου ή άλλο στοιχείο προορισμένο ή πρόσφορο να αποδείξει γεγονός που έχει έννομη σημασία.

Κατά συνέπεια δεν είναι επιτρεπτή η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής σε λευκό χαρτί ούτε και σε έντυπα, (υπεύθυνη δήλωση, βεβαίωση, εξουσιοδότηση κλπ) στα οποία έχουν συμπληρωθεί μόνο οι ενδείξεις των στοιχείων της ταυτότητας του ενδιαφερομένου, καθώς αυτά δεν αποτελούν έγγραφα κατά τα ανωτέρω. Είναι ωστόσο δυνατή η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής επί εγγράφων τα οποία έχουν διορθώσεις ή κενά.
[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ22/21630 / 12.10.2004,
ΔΙΣΚΠΟ/Φ15/οικ.5897 / 21.3.2006].

19. Μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής σε έγγραφο γραμμένο σε άλλη γλώσσα;

Τη βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής επί εγγράφου μπορεί κάθε ενδιαφερόμενος να ζητήσει από οποιαδήποτε διοικητική αρχή, ανεξαρτήτως της γλώσσας στην οποία το έγγραφο έχει συνταχθεί, καθώς από τις διατάξεις του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (Ν.2690 / 99) δεν προκύπτει αντίστοιχη διάκριση με κριτήριο την γλώσσα σύνταξης.
Από τις ίδιες ως άνω διατάξεις δεν προκύπτει απαγόρευση στη Διοίκηση να βεβαιώσει το γνήσιο της υπογραφής επί εγγράφου το οποίο θα υποβληθεί σε αλλοδαπή αρχή. Οι Διοικητικές Αρχές οφείλουν να προβαίνουν στη βεβαίωση του γνησίου αδιακρίτως της περαιτέρω χρήσης των σχετικών εγγράφων.
Περαιτέρω, προκειμένου να βεβαιωθεί, από τις Διοικητικές Αρχές και τα Κ.Ε.Π., το γνήσιο της υπογραφής ενδιαφερόμενου πολίτη επί ξενόγλωσσου εγγράφου, δεν απαιτείται η υποβολή μετάφρασης του εν λόγω εγγράφου.
Σημειώνεται ότι η διαδικασία της βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής διακρίνεται από αυτή της επισημείωσης της Χάγης (apostille), διευκρινίσεις για την οποία μπορούν να ζητηθούν από την αρμόδια Δ/νση Οργάνωσης και Απλούστευσης Διαδικασιών της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α στον αριθμό 210-3245254.

[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ22/21630 / 12.10.2004, ΔΙΣΚΠΟ/Φ15/24419 / 9.11.2006, ΔΙΣΚΠΟ/Φ15_26162 / 5.12.2006].

20. Γίνεται έλεγχος του επιληψίμου των εγγράφων στα οποία βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής;

Για τις διοικητικές Αρχές από τις οποίες ζητείται η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής ή η επικύρωση αντιγράφων δεν προκύπτει υποχρέωση ελέγχου του επιληψίμου των σχετικών εγγράφων, ασχέτως αν πρόκειται να υποβληθούν σε ημεδαπές ή αλλοδαπές αρχές. Δεν μπορεί ωστόσο να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής επί δήλωσης το περιεχόμενο της οποίας στοιχειοθετεί ποινικό αδίκημα ή σαφώς παραβιάζει τα χρηστά ήθη. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής επί δηλώσεως η οποία είναι προδήλως αναληθής.

[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ/Φ22/21630/12.10.2004, ΔΙΣΚΠΟ/Φ15_ΟΙΚ_22983/16.10.2006].

21. Βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής πληρώματος πλοίου εν πλω από τον Πλοίαρχο;

Σύμφωνα με την αριθμ. 354/01-10-2009 γνωμοδότηση του Ζ’ Τμήματος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία έχει γίνει αποδεκτή από την Υπουργό Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας παρέχεται η αρμοδιότητα στον πλοίαρχο πλοίου να βεβαιώνει το γνήσιο της υπογραφής των μελών του πληρώματος του πλοίου, καθώς και του ιδίου.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την εν λόγω Γνωμοδότηση, «… με δεδομένο … ότι ο Κώδικας Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου (Ν.Δ. 187/1973) αναθέτει στον πλοίαρχο μια σειρά από εξουσίες και καθήκοντα, που περιέχουν άσκηση κρατικής εξουσίας και είναι και μείζονος σπουδαιότητας της βεβαιώσεως του γνησίου της υπογραφής, ειδικότερα δε αυτά του εκπροσώπου της πολιτειακής εξουσίας (δημόσιου λειτουργού), αφού περιβάλλεται προσωρινά με τις αρμοδιότητες του ληξιάρχου, του συμβολαιογράφου, του ανακριτικού υπαλλήλου και του έχοντος πειθαρχική εξουσία επί του πληρώματος και των επιβατών, προφανώς λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών υπό τις οποίες ασκείται το επάγγελμα του ναυτικού, που συνεπάγονται αδυναμία τους να απευθυνθούν στα κατά κανόνα αρμόδια καθ΄ ύλην πρόσωπα, έχει, για την ταυτότητα του νομικού λόγου και τη δυνατότητα βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής τόσο των μελών του πληρώματος του πλοίου όσο και του ιδίου, κατ΄ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 11 και 3 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, με τις οποίες θεσπίζεται ρητά η υποχρέωση των διοικητικών αρχών για τη βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του ενδιαφερομένου ..».

[Σχετικά έγγραφα: ΔΙΣΚΠΟ /Φ.15/3435 / 18.02.2010, Δ/ΝΣΗ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ, αριθ. πρωτ. 3523/01/10-2-2010].

Η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής προβλέπεται από τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 11 του N.2690/99 «Κύρωση του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και άλλες διατάξεις» (Φ.Ε.Κ. 45/τ. Α/9-3-1999), όπως συμπληρώθηκαν από αυτές των παραγράφων 3 και 4 του άρθρου 16 του Ν.3345/2005 (Φ.Ε.Κ. 138/ τ. Α/ 16-6-2005).

 

 

 

 

 

Το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στον Οδηγό του Πολίτη (odigostoupoliti.eu). Επιτρέπεται η αναδημοσίευση (όχι αυτολεξεί) του περιεχομένου του παρόντος άρθρου, μόνο με αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link)(https://www.odigostoupoliti.eu), της πηγής προέλευσης