Η λεπτοσπείρωση είναι ένα λοιμώδες νόσημα που προκαλείται από διάφορα στελέχη του βακτηριδίου Leptospira spp (σπειροχαίτης).
Στο γένος Leptospira, κατά την κλασσική ταξινόμηση, ανήκουν 2 είδη: η L. interrogans και η L. biflexa, αλλά μόνο η πρώτη θεωρείται παθογόνος για τον άνθρωπο. Πάνω από 200 ορότυποι έχουν περιγραφεί και ταξινομηθεί σε αντιγονικά συγγενείς ομάδες.
Τι είναι οι λεπτόσπειρες
Οι λεπτόσπειρες είναι αερόβια νηματοειδή βακτηρίδια, τα οποία έχουν σχήμα σπείρας με αγκιστρωτά άκρα, μήκους 6-20 μm.
Οι συχνότεροι ξενιστές είναι τα τρωκτικά, αλλά και πολλά είδη θηλαστικών, άγρια ή οικόσιτα (π.χ. χοίροι, βοοειδή, αιγοπρόβατα και σκύλοι), τα οποία μπορεί να αποβάλουν παθογόνο λεπτόσπειρα στα ούρα
Ειδικοί ορότυποι συσχετίζονται με χαρακτηριστικούς ζωικούς ξενιστές, παρόλα αυτά υπάρχει σημαντική αλληλοεπικάλυψη μεταξύ ξενιστών – ορότυπων. Στα ζώα – δεξαμενές οι μικροοργανισμοί μπορεί να παραμένουν επί μακρόν στα εσπειραμένα σωληνάρια του νεφρού, συχνά χωρίς να προκαλούν εμφανή νόσο, παρά μόνο παρατεταμένη και συνήθως διαλείπουσα αποβολή του μικροοργανισμού στα ούρα.
Η συχνότητα εμφάνισης διαφέρει από χώρα σε χώρα, ενώ κατά κύριο λόγο εμφανίζονται σποραδικά κρούσματα. Επιδημίες παρατηρούνται μετά από έκθεση σε κοινή πηγή που αποτελεί συνήθως μολυσμένη υδάτινη συλλογή.
Η λετποσπείρωση θεωρείται ότι έχει την ευρύτερη γεωγραφική εξάπλωση μεταξύ νοσημάτων, που μεταδίδονται από τα ζώα σε ανθρώπους.
Λεπτοσπείρωση: Πώς μεταδίδεται
- Η λεπτόσπειρα μπορεί να μεταδοθεί όταν ούρα ή ιστοί μολυσμένου ζώου έρθουν σε επαφή με βλεννογόνους (των οφθαλμών, της μύτης και του στόματος) ή με μικροκοψίματα στο δέρμα.
- Επίσης, η μετάδοση της λεπτόσπειρας μπορεί να γίνει έμμεσα, όταν ο άνθρωπος έρθει σε επαφή με μολυσμένο από ούρα περιβάλλον (κολύμπι ή έκθεση σε μολυσμένα νερό, κατάποση μολυσμένης τροφής).
- Η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι εξαιρετικό σπάνια και είναι δυνατό να συμβεί μέσω της σεξουαλικής επαφής και του μητρικού θηλασμού.
Στην περίπτωση κάθετης μετάδοσης του βακτηριδίου (αττό την έγκυο στο έμβρυο) μπορεί να προκληθεί αποβολή.
Η λεπτόσπειρα είναι δυνατόν να ανευρίσκεται στα ούρα ασθενών, συνήθως έως και έναν μήνα ή και περισσότερο μετά το πέρας της κλινικής νόσου. Θα πρέπει να λαμβάνονται προφυλάξεις κατά τον χειρισμό των ούρων και τήρηση μέτρων υγιεινής.
Λεπτοσπείρωση: Χρόνος επώασης
Η περίοδος επώασης είναι κατά μέσο όρο 5 έως 14 ημέρες, ωστόσο το εύρος της περιόδου επώασης κυμαίνεται από 2 έως 30 ημέρες.
Μετά από σύντομη βακτηριαιμία, τα κύρια όργανα που προσβάλλονται στους ανθρώπους είναι:
- νεφροί
- ήπαρ
- μήνιγγες
- οφθαλμοί και
- εγκέφαλος
Ο ακριβής μηχανισμός ιστικής βλάβης δεν είναι γνωστός.
Λεπτοσπείρωση: Συμπτώματα
Η λεπτοσπείρωση μπορεί να εμφανιστεί με δύο κλινικό σύνδρομα: την ανικτερική και την ικτερική λεπτοσπείρωση.
Στα αρχικό στάδια, η κλινική εικόνα είναι παρόμοια με αυτήν της γριπώδους συνδρομής (πυρετός, ρίγος, μυαλγία κλπ). Επίσης, είναι δυνατόν άτομα με λεπτοσπείρωση να εμφανίσουν ήπιες εκδηλώσεις ή να μην εμφανίσουν κανένα απολύτως σύμπτωμα.
Για τους παραπάνω λόγους πιστεύεται ότι η λεπτοσπείρωση είναιένα νόσημα που υποδιαγιγνώσκεται.
Το πιο συχνό σύνδρομο είναι η ανικτερική λεπτοσπείρωση, μία αυτοπεριοριζόμενη συστηματική νόσος, η οποία παρατηρείται περίπου στο 85-90% των περιπτώσεων. Η μορφή αυτή έχει καλή πρόγνωση.
Στην ικτερική μορφή της νόσου συνήθως παρατηρείται αιφνίδια έναρξη, η οποία χαρακτηρίζεται από:
- υψηλό πυρετό (38,5 – 39°C)
- κεφαλαλγία (που δεν υποχωρεί με αναλγητικά)
- έντονες μυαλγίες
- ρίγος
- κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα
- ανορεξία
- ναυτία
- έμετοι και
- κοιλιακό άλγος
Με την εξαφάνιση της λεπτοσπειραιμίας και του πυρετού εμφανίζονται σπληνομεγαλία και ηπατομεγαλία, ίκτερος και νεφρική ανεπάρκεια, που συνήθως είναι αναστρέψιμη.
Η μορφή αυτή συνοδεύεται από ποικίλου βαθμού θνητότητα που μπορεί να φτάσει το 10-20% των περιστατικών.
Λεπτοσπείρωση: Θεραπεία
Η έγκαιρη έναρξη της θεραπείας συχνά είναι καθοριστική για την έκβαση της νόσου.
Με δεδομένο ότι ο ορολογικός έλεγχος στα αρχικά στάδια της νόσου είναι αρνητικός όταν υπάρχει συμβατή κλινική εικόνα και ιστορικό πιθανής έκθεσης στον παρόγοντα (δραστηριότητες υψηλού κινδύνου , π.χ. αγροτικές εργασίες,επαφή με στάσιμα ύδατα, ενδημική περιοχή), η θεραπεία πρέπει να μην καθυστερεί.
Οι λιγότερο σοβαρές περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με αντιβιοτικά, όπως αμοξυκιλλίνη, αμπικιλλίνη ή δαξυκυκλίνη, κεφαλοσπορίνες τρίτης γενιάς (κεφτριαξόνη και κεφοταξίμη). Επίσης οι κινολόνες φαίνεται να είναι αποτελεσματικές.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, η ενδοφλέβια χορήγηση πενικιλίνης G ή ηχορήγηση δοξυκυκλίνης πρέπει να αρχίσει μέσα στις πρώτες μέρες από την έναρξη της νόσου για να είναι αποτελεσματική στην πρόληψη επιπλοκών.
Η διάρκεια θεραπείας πρέπει να είναι τουλάχιστον 7 ημέρες. Επίσης, πρέπει να αναφερθεί ότι με την έναρξη θεραπείας με πενικιλίνη ή άλλα αντιβιοτικά, μπορεί να εμφανιστεί η αντίδραση Jarisch-Herxheimer.
Λεπτοσπείρωση: Μέτρα προστασίας
- Χρήση γαντιών, κατάλληλου ρουχισμού (π.χ. ποδιές) και υποδημάτων (μπότες), ώστε να προστατεύεται το δέρμα κατά την διάρκεια εργασιών σε επικίνδυνο περιβάλλον. Επισημαίνεται ότι επικίνδυνο περιβάλλον αποτελούν τα στάσιμα ύδατα, η λάσπη, η υγρή βλάστηση, τα καλλιεργητικά προϊόντα στο χωράφι, που στην επιφάνειά τους εμφανίζουν υγρασία αλλά και οποιοδήποτε περιβάλλον συνδυάζει υγρασία και δυνητική παρουσία τρωκτικών.
- Κάλυψη ανοικτών πληγών στο δέρμα, με αδιάβροχα επιθέματα, κατά τη διάρκεια αγροτικών εργασιών ή εργασιών σε επικίνδυνο περιβάλλον δυνητικής παρουσίας τρωκτικών.
- Καλή πλύση ή εμβάπτιση σε ζεστό νερό (>50°C) λαχανικών και άλλων αγροτικών προϊόντων που είχαν επαφή με χώμα και που τρώγονται ωμά. Ιδιαίτερα να αποφεύγεται η κατανάλωση φρούτων π.χ. σταφύλια, κατευθείαν από το χωρόφι, αν δεν έχει γίνει προηγουμένως καλό πλύσιμό τους.
- Αποφυγή παραμονής τροφίμων σε περιβάλλον δυνητικής παρουσίας τρωκτικών. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει τα τρόφιμα να διατηρούνται με τρόπο που να αποκλείεται επαφή με τρωκτικά.
- Αποφυγή κολύμβησης ή επαφής με πιθανώς επιμολυσμένα νερά (ποτάμια, συλλογές νερού) και λήψη κατάλληλων προστατευτικών μέτρων όταν απαιτείται τέτοιου είδους δραστηριότητα.
- Καταπολέμηση τρωκτικών σε κατοικημένους χώρους. Απομάκρυνση απορριμμάτων, αποστράγγιση στάσιμων νερών και βελτίωση συνθηκών υγιεινής γύρω από τις οικίες, για να ελαττωθεί η προσέλκυση τρωκτικών, φραγή κάθες διόδου (π.χ. με μεταλλικό πλέγμα) που επιτρέπει πιθανή πρόσβαση τρωκτικών εντός της κατοικίας.
- Αποφυγή άμεσης επαφής με τα ούρα αγροτικών ή κατοικίδιων ζώων και τήρηση μέτρων υγιεινής (χρήση γαντιών, πλύσιμο χεριών).
- Επίσκεψη το γρηγορότερο στον γιατρό αν εκδηλωθεί πυρετός, μυαλγία, ρίγος, όπου ο ασθενής θα πρέπει να αναφέρει αν υπήρξε επαφή με τρωκτικά ή με επικίνδυνο περιβάλλον, μέχρικαι έναν μήνα πριν την έναρξη της ασθένειας (συνήθως μέχρι 1-3 εβδομάδες πριν)
Πηγή: ΕΟΔΥ (https://eody.gov.gr/)
