Στεμνίτσα. Το καταφύγιο του Κολοκοτρώνη

Στεμνίτσα. Το καταφύγιο του Κολοκοτρώνη

Ανάμεσα στους νομούς Αρκαδίας και Ηλείας, σκαρφαλωμένο στις πλαγιές του Μαινάλου, βρίσκεται το πέτρινο χωριό της Στεμνίτσας. Σε υψόμετρο 1.100 μέτρων, είναι γνωστή για την παράδοσή της στην αργυροχρυσοχοΐα αλλά και τον ρόλο της στην Επανάσταση του ’21, όταν λειτούργησε σαν πυρήνας των επαναστατών, καταφύγιο του Κολοκοτρώνη, αλλά και τόπος όπου συνεδρίασε η Α Πελοποννησιακή Γερουσία.

Τα πέτρινα αρχοντικά της φτιάχνουν έναν αμυντικό οικισμό που θα μας γοητεύσει με την αρχιτεκτονική του. Δημιουργήματα των Λαγκαδινών μαστόρων, συνδυάζουν την πέτρα με το ξύλο και το κεραμίδι. Θα περπατήσουμε στα πλακόστρωτα καλντερίμια γύρω από την κεντρική πλατεία της Α’ Πελοποννησιακής Γερουσίας με τα καφενεία, τη μητρόπολη, το καμπαναριό και το Δημαρχείο.

Στο χωριό, που κάποτε ονομαζόταν «Αρκαδικός Μυστράς», μια και είχε 40 εκκλησιές, ξεχωρίζουν ο μικρός ναός του Αγίου Νικολάου (12ος – 14ος αιώνας), η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής (15ος αιώνας) και ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Γεωργίου. Ο τελευταίος δεσπόζει στην κεντρική πλατεία εντυπωσιάζοντας με το παμπάλαιο τέμπλο, τις τοιχογραφίες του Φώτη Κόντογλου και το επιβλητικό λευκό καμπαναριό του.

Στη βόλτα μας θα συναντήσουμε το κτίριο της Κρατικής Σχολής Αργυροχρυσοχοΐας αλλά και το σπουδαίο Λαογραφικό Μουσείο, που στεγάζεται σε τριώροφο πυργόσπιτο του 18ου αιώνα. Εδώ φιλοξενούνται αναπαραστάσεις εργαστηρίου αργυροχρυσικού, μπαλωματή, γανωτή, κηροπλάστη, ενός παραδοσιακού νοικοκυριού, κεραμικά, κεντήματα, φορεσιές, μεταβυζαντινές εικόνες και όπλα της Επανάστασης.

Στεμνίτσα

Αξιοθέατα επίσης αποτελούν το Νικολετοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, το παλιότερο σπίτι στη Στεμνίτσα, γνωστό σαν πυργόσπιτο του Μπουρνάζου, και το επιβλητικό κτίσμα του 1854, αντιπροσωπευτικό δείγμα πολυώροφου πυργόσπιτου όπου λειτουργεί τώρα πολυτελές ξενοδοχείο. Κοντά του θα βρούμε τη μικρή εκκλησία των Τριών Ιεραρχών ή Αγίων Αναργύρων με τις αξιόλογες αγιογραφίες και τον διάκοσμο με τα πήλινα εντοιχισμένα αγγεία στο Ιερό.

Αξίζει να επισκεφτούμε τη Μικρή Μονή της Χρυσοπηγής και το υγρό κελί της, όπου έγινε η συνέλευση της Α’ Πελοποννησιακής Γερουσίας. Τέλος, έξω από το χωριό, μπορούμε να βρεθούμε στο υπέροχο σκηνικό του Λούσιου, με το θεαματικό φαράγγι και τις ιστορικές μονές.

Κόσμημα στις πλαγιές του Μαινάλου Με βαριά ιστορία στην αργυροχρυσοχοΐα, η Στεμνίτσα, σκαρφαλωμένη στις πλαγιές του Μαινάλου και στο κέντρο μιας πανέμορφης ορεινής ενότητας χωριών της Αρκαδίας.

Στη Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας της Στεμνίτσας οι σπουδαστές της παραδοσιακής τέχνης- 22 σήμερα – δουλεύουν πάνω σε ατομικούς πάγκους ή και στο σχεδιαστήριο. Ντυμένοι κάζουαλ, εν μέσω ζωγραφισμένων τοίχων, παραπέμπουν στο πνεύμα ελευθερίας της Σχολής Καλών Τεχνών, αν και συνδυάζουν την αυστηρότητα του παλιού καλού τεχνίτη του αρκαδικού χωριού, που κουβαλάει μια βαριά ιστορία όχι μόνο στην αργυροχρυσοχοΐα αλλά και στον χρυσό, στον μπρούτζο, στον χαλκό, στην κατασκευή καμπανών και αλλού.

Σήμερα, σε όλη τη Στεμνίτσα μπορεί να υπάρχουν όλα κι όλα τρία εργαστήρια αργυροχρυσοχοΐας (των Γυφτοπούλου Βούλας, Θανάση Ασημακόπουλου και Σαρακινιώτη- Μπενοπούλου Σοφίας), τίποτα όμως δεν σβήνει την ακμή που γνώρισε η παραδοσιακή τέχνη τον 18ο και 19ο αιώνα. Τότε ακριβώς, οι τεχνίτες ταξίδευαν σε όλη την Ελλάδα και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι στεμνιτσιώτικες καμπάνες χτυπούσαν στα πέρατα της Γης και το μυστικό της επιτυχίας δεν διέρρεε, αφού η συνθηματική γλώσσα των ντόπιων δεν «ξεκλειδωνόταν» εύκολα! Ούτε οι ομορφιές και τα μυστικά της Στεμνίτσας- που γνωρίζει μεγάλη τουριστική ακμή με ξενώνες και ταβέρνες- «ξεκλειδώνονται» εύκολα σήμερα και θα χρειαστεί να περπατήσετε αρκετά μέσα στον οικισμό για να μαζέψετε εικόνες και να ανακαλύψετε την ψυχή του τόπου. Το βιβλίο του Λαογραφικού Μουσείου μάλιστα θα σας βοηθήσει στην περιήγησή σας.

Αρχίστε από την καρδιά του οικισμού (τη «δημοσιά»), έναν στενό δρόμο που γύρω του συγκεντρώνονται μαγαζιά, εργαστήρια και δημόσια κτίρια. Ο δρόμος κάποια στιγμή ανοίγει, σχηματίζεται η πλατεία του χωριού και τα καφενεία, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με το περίτεχνο καμπαναριό, το δημαρχείο και οι ταβέρνες αποτελούν τον κοινωνικό πυρήνα της Στεμνίτσας. Από οποιοδήποτε σημείο επιλέξετε μπορείτε να ακολουθήσετε ένα από τα καλντερίμια που ανεβοκατεβαίνουν μέσα στο χωριό.

Κάποια από αυτά σταματούν σε μεγάλες αυλές και άλλα συνεχίζουν ως μονοπάτια, που οδηγούν σε χωράφια και σε πηγές του δάσους του Μαινάλου.

Αυτό που δεν πρέπει να χάσετε είναι η βόλτα στην ιστορική γειτονιά του Κάστρου, με τα κτίρια-κοσμήματα, όπως αυτό του οπλαρχηγού του 1821 Γεώργιου Ροϊλού. Επίσης, θα πρέπει να θυμάστε πως τα αρχικά μονώροφα σπίτια των κατοίκων, με το κατώι για τα ζώα και τις αποθήκες, στα μέσα του 19ου αιώνα και λόγω του πλούτου του χωριού τότε μετατρέπονται σε πολυώροφα και παίρνουν πυργοειδή μορφή. Αυτό λοιπόν εξηγεί τη συνύπαρξη των δύο ειδών οικίας, ενώ αν θέλετε μια γεύση από τα πιο εντυπωσιακά τριώροφα σπίτια, ψάξτε το Τρικολώνιο του 1854, αλλά και την Οικία Χατζή, που στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο από το 1985. Η Στεμνίτσα σήμερα, χτισμένη ανάμεσα σε τέσσερις ρεματιές και πάνω στα ερείπια- κατά τον Παυσανία- της αρχαίας Υψούς, δεν αποτελεί ένα συνηθισμένο πέρασμα για τη Δημητσάνα, ούτε το μικρό διάλειμμα των αθλητών του rafting στον Λούσιο ποταμό. Διεκδικεί θέση στον τουριστικό χάρτη.

Το Λαογραφικό Μουσείο
Δεν είναι υπερβολή να το χαρακτηρίσουμε ένα από τα καλύτερα λαογραφικά μουσεία της Ελλάδας, αφού αποτυπώνει με εκπληκτικό τρόπο πλευρές του τοπικού βίου και των συνηθειών των κατοίκων. Στεγάζεται σε αναπαλαιωμένο κτίριο του 18ου αιώνα (εδώ μάλιστα συγκλήθηκε η Α΄ Πελοποννησιακή Γερουσία στις 29/5/1821) και στο ισόγειο θα δείτε εργαστήρια παραδοσιακών τεχνιτών (παρατηρήστε αυτό του καμπανά ή του γανωτή). Ανεβαίνοντας, θα δείτε αναπαράσταση από το εσωτερικό στεμνιτσιώτικου σπιτιού, αλλά και μια πλούσια συλλογή των Γιάννη και Ειρήνης Σαββόπουλου- που είναι και οι ιδρυτές του μουσείου- από αντικείμενα όλης της Ελλάδας (καθημερινά 11.00- 13.00 και τα Σαββατοκύριακα 11.00- 14.00, τηλ.: 27950 81252).

Η Παραδοσιακή Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας
Η πλούσια παράδοση της αργυροχρυσοχοΐας στη Στεμνίτσα συνεχίζεται στην Επαγγελματική Σχολή του χωριού, που προσφέρει δωρεάν επιδότηση ενοικίου, σίτιση, εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές εκδρομές και συμμετοχή σε εκθέσεις και διαγωνισμούς στους σπουδαστές της. Η Σχολή βρίσκεται σε διώροφο παραδοσιακό κτίριο, που κάποτε στέγαζε το παλιό Δημοτικό Σχολείο και το οποίο ανακαινίστηκε από τον Δήμο Τρικολώνων.

Σήμερα, η Σχολή αποτελεί φυτώριο για τεχνίτες αργυροχρυσοχόους, που δουλεύουν χαλκό και ασήμι και μπορούν να εισαχθούν στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (τηλ.: 27950 81227).

Αν ανήκετε στους λάτρεις του rafting και άλλων υπαίθριων δραστηριοτήτων, βρήκατε τον παράδεισό σας. Ολόκληρη η περιοχή πρωταγωνιστεί στα extreme sports, αλλά και στις πεζοπορίες, ενώ τα ποτάμια του Λούσιου και του Αλφειού αποτελούν το δώρο της φύσης για μυημένους και αρχάριους.

Θα πάτε
Οδικώς μέσω εθνικής Κορίνθου – Τρίπολης και σήραγγας Αρτεμισίου (235 χλμ.).

Θα μείνετε
Τρικολώνιο (81297), Ραχμανίδου (81349). Δωμάτια Μουτσοπούλου (81383),
«Country Club Τρικολώνιον» (τηλ.: 27950 29500-1, www.countryclub.gr). Το ιστορικό κτίριο Τρικολώνιο (το κεντρικό κτίσμα των τεσσάρων λειτούργησε ως Σχολαρχείο Θηλέων, Γεωργική Σχολή και ξενοδοχείο) ανακαινίστηκε και σήμερα μετατράπηκε σ΄ ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της Πελοποννήσου, με 14 δωμάτια και 4 σουίτες, με έμφαση στη λεπτομέρεια. Στα ατού του περιλαμβάνονται το γυμναστήριο, το υδρομασάζ, η σάουνα και οι άνετοι κοινόχρηστοι χώροι.

«Στεμνίτσα» (τηλ.: 27950 81349, www.xenonas-stemnitsa.gr). Νέα άφιξη (σχετικά, αφού άνοιξε τις πόρτες του τα Χριστούγεννα του 2008). Θα μείνετε σ΄ ένα από τα τέσσερα δωμάτια και το μοναδικό στούντιό του- αν και αυτό που ξεχωρίζει είναι το τετράκλινο με το τζάκι για πιο prive καταστάσεις. Πρωινό πλήρες και πάρκινγκ ειδικό για μηχανές!

«Το Μπελλαίικο» (τηλ.: 27950 81286, www.mpelleiko.gr). Ανακαινισμένο σπίτι του χωριού και ξενώνας, με δυνατό παρόν και μέλλον. Σε όλα τα δωμάτια υπάρχει τζάκι, το πρωινό είναι πλούσιο, ενώ ξεχωρίζει η θέα στο χωριό από τον οντά του καλαίσθητου ξενώνα.

Μπορείτε επίσης να μείνετε στο « Αρχοντικό Κολοκοτρώνη » (τηλ.: 6944569692).

Θα φάτε
Ντόπια κρεατικά, όπως γίδα βραστή, χωριάτικα λουκάνικα, παϊδάκια, παστό με αβγά, κόκορα με χυλοπίτες, τραχανά, φασολάδα, αλλά και μαγειρευτά στις ταβέρνες Στεμνίτσα, Κλινίτσα και Συμπόσιο.

Πιείτε καφέ και τσίπουρο στο παλιό καφενείο του Φρέντζου στην κεντρική πλατεία. Απολαύστε γλυκά Λουσίου, δίπλες, καλτσούνια, κουραμπιέδες και γλυκά του κουταλιού.

«Συμπόσιον» (τηλ.: 27950 81500). Η κατσαρόλα έχει… κέφια, ενώ ξεχωρίζουν και οι πίτες του.

«Το 1821» (τηλ.: 27950 81518). Σπιτικές γεύσεις, όπως μελιτζάνα στον φούρνο με φέτα και κατσικάκι… λουκούμι.

«Καταφύγιο» (τηλ.: 27950 81260). Κλασικό στέκι για καφέ, που όμως προσφέρει και ωραία πιάτα (όπως πίτσα και μακαρονάδα). Για το τέλος, λουκουμάδες.

«Σιμό- Σιμό» (τηλ.: 6970 401108). Παραδοσιακό καφενείο με άποψη και εκπληκτικά γλυκά, όπως καρύδι ντόπιο, βύσσινο και μπακλαβάς χειροποίητος. Το όνομα του μαγαζιού αποτελεί παλιό στεμνιτσιώτικο αναγραμματισμό του «μισό μισό» και μπορείτε να ρωτήσετε τον φιλόξενο ιδιοκτήτη για περισσότερα.

«Καφενείο Φρέντζου». Βρίσκεται στην Πλατεία Α΄ Πελοποννησιακής Γερουσίας και αποτελεί αγαπημένο στέκι των ντόπιων για καφέ και μεζέ.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΜΑΝΙΑΤΗΣ