Τα πρόστιμα του ΚΟΚ κληρονομούνται; Αν όχι πως διαγράφονται;

ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ 308/2016

Θέμα
Ερωτάται α) εάν τα πρόστιμα, τα οποία επιβάλλονται σε βάρος φυσικού προσώπου από όργανα της διοικήσεως, κατά τις διατάξεις του άρθρου 104 του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας και β) οι χρηματικές ποινές, οι οποίες επιβάλλονται σε βάρος φυσικού προσώπου από τα ποινικά δικαστήρια για παραβάσεις του ανωτέρω Κώδικα και οι αντίστοιχες οφειλές, οι οποίες εδράζονται στα πρόστιμα ή τις χρηματικές αυτές ποινές, κληρονομούνται και, σε καταφατική περίπτωση, υπό ποίες προϋποθέσεις. Κατά το μέρος κατά το οποίο τα διοικητικά πρόστιμα του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας και οι αντίστοιχες οφειλές από αυτά δεν κληρονομούνται, με ποια νόμιμη αιτιολογία μπορεί να διενεργηθεί διαγραφή τους, εν’ όψει του ότι το άρθρο 174 του ν. 3463/2006 ορίζει συγκεκριμένες περιπτώσεις διαγραφής απαιτήσεων των Δήμων.

Απάντηση
Το Ε ́ Τμήμα του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους γνωμοδοτεί ομόφωνα, ως ακολούθως:
25α. Σχετικά με τα διοικητικά πρόστιμα, τα οποία, μετά από βεβαίωση παραβάσεως του Κ.Ο.Κ., προσδιορίζουν και βεβαιώνουν, κατ’ εφαρμογή ειδικότερων διατάξεων και του άρθρου 104 του Κ.Ο.Κ., τα προβλεπόμενα στο εν λόγω άρθρο όργανα, θα πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα:

α) Προκειμένου να είναι νόμιμη η πράξη βεβαιώσεως παραβάσεως, με την οποία επιβάλλεται από τα αρμόδια όργανα διοικητικό πρόστιμο για παράβαση του Κ.Ο.Κ., απαιτείται το φυσικό πρόσωπο-παραβάτης να τυγχάνει ζων  κατά το χρόνο της επιβολής του, η οποία συμπίπτει με το χρόνο της εκδόσεως της σχετικής πράξεως. Συνεπώς, εφ’ όσον ο παραβάτης έχει ήδη αποβιώσει, δεν είναι νόμιμη η έκδοση πράξεως βεβαιώσεως παραβάσεως  στο όνομά του, τυχόν δε εκδοθείσα τυγχάνει άκυρη, ως στρεφομένη κατά ανυπάρκτου υποκειμένου, και, συνακόλουθα, δεν υπάρχει νόμιμο έρεισμα για την εν στενή εννοία-ταμειακή βεβαίωση της σχετικής οφειλής, ενώ, τυχόν γενομένη, δεν είναι νόμιμη και θα πρέπει να διαγραφεί.

β) Μετά τον θάνατο φυσικού προσώπου-παραβάτη του Κ.Ο.Κ δεν είναι επιτρεπτή η έκδοση πράξεως βεβαιώσεως παραβάσεως σε βάρος των κληρονόμων του, για τις παραβάσεις τις οποίες είχε τελέσει ζων ο θανών, εφ’ όσον οι κληρονόμοι, υπό την ιδιότητα αυτή, δεν περιλαμβάνονται μεταξύ των προσώπων σε βάρος των οποίων δύναται να επιβληθεί πρόστιμο και δεν τους αποδίδεται, υπό άλλη ιδιότητα, οιαδήποτε συμμετοχή στην παράβαση. Εάν παρά τα ανωτέρω, εκδοθεί τέτοια πράξη βεβαιώσεως παραβάσεως, αυτή τυγχάνει άκυρη, ως βαρύνουσα πρόσωπα, τα οποία δεν έχουν την ιδιότητα του παθητικού υποκειμένου του προστίμου, και, κατά συνέπεια, δεν υπάρχει νόμιμο έρεισμα και για την εν στενή εννοία-ταμειακή βεβαίωση της οφειλής, τυχόν δε γενομένη, δεν είναι νόμιμη και θα πρέπει να διαγραφεί.

γ) Ο θάνατος φυσικού προσώπου-παραβάτη του Κ.Ο.Κ., μετά την έκδοση σχετικής πράξεως βεβαιώσεως παραβάσεως στο όνομά του αλλά πριν την επίδοσή της σ’ αυτόν, δεν επιδρά επί του κύρους της πράξεως, ώστε επιτρεπτά η εν λόγω πράξη επιδίδεται στους κληρονόμους του παραβάτη. Η σχετική χρηματική οφειλή από το πρόστιμο του Κ.Ο.Κ. αποτελεί, πλέον, στοιχείο του παθητικού της κληρονομίας του παραβάτη, για την οποία ευθύνονται οι κληρονόμοι του, ανάλογα με το είδος της γενομένης αποδοχής (με ή χωρίς το ευεργέτημα της απογραφής). Περαιτέρω, προκειμένου η εν στενή εννοία-ταμειακή βεβαίωση της οφειλής του προστίμου να είναι νόμιμη, αυτή πρέπει να διενεργηθεί επ’ ονόματι των κληρονόμων του θανόντος παραβάτη, μετά από τον, κατά τα προβλεπόμενα στο κληρονομικό δίκαιο, επιμερισμό της, ώστε, κατ’ αυτό τον τρόπο, να προσδιοριστεί το πρόσωπο ενός εκάστου υπόχρεου καθώς και το ύψος της υποχρεώσεώς του.

δ) Ο θάνατος φυσικού προσώπου-παραβάτη του Κ.Ο.Κ. μετά την έκδοση και επίδοση σ’ αυτόν σχετικής πράξεως βεβαιώσεως παραβάσεως, αλλά πριν τη διενέργεια εν στενή εννοία-ταμειακής βεβαιώσεως της οφειλής από το πρόστιμο του Κ.Ο.Κ., επάγεται την υποχρέωση η εν στενή εννοία-ταμειακή βεβαίωση της οφειλής να διενεργηθεί επ’ ονόματι των κληρονόμων του θανόντος παραβάτη, μετά τον, κατά τα προβλεπόμενα στο κληρονομικό δίκαιο, επιμερισμό της, ώστε, κατ’ αυτό τον τρόπο, να προσδιοριστεί το πρόσωπο ενός εκάστου υπόχρεου καθώς και το ύψος της υποχρεώσεώς του.

ε) Ο θάνατος φυσικού προσώπου-παραβάτη του Κ.Ο.Κ., μετά τη διενέργεια από το δικαιούχο Δήμο της εν στενή εννοία-ταμειακής βεβαιώσεως της οφειλής στο όνομά του, δεν θίγει το κύρος της βεβαιώσεως και, επομένως, δεν απαιτείται νέα εν στενή εννοία – ταμειακή βεβαίωση στο όνομα των κληρονόμων του, προκειμένου να διενεργηθεί σε βάρος τους διοικητική εκτέλεση. Εάν, όμως, μετά την, κατά τα προηγούμενα, εν στενή εννοία-ταμειακή βεβαίωση της οφειλής, ο δικαιούχος Δήμος αποστείλει αυτή προς στενή εννοία-ταμειακή βεβαίωση στη Φορολογική Διοίκηση, ο, εν τω μεταξύ, θάνατος του παραβάτη επάγεται την υποχρέωση η εν στενή εννοία – ταμειακή βεβαίωση να διενεργηθεί επ’ ονόματι των κληρονόμων του παραβάτη, μετά τον κατά τα προβλεπόμενα στο κληρονομικό δίκαιο επιμερισμό της, ώστε, κατ’ αυτό τον τρόπο, να προσδιοριστεί το πρόσωπο ενός εκάστου υπόχρεου καθώς και το ύψος της υποχρεώσεώς του.

στ) Εάν, στο πλαίσιο διοικητικού ή δικαστικού ελέγχου, ακυρωθεί, λόγω ελαττώματος ή πλημμέλειας, είτε η πράξη βεβαιώσεως της παραβάσεως είτε η εν στενή εννοία-ταμειακή βεβαίωση της οφειλής από το πρόστιμο του Κ.Ο.Κ. και προκύπτει αρμοδιότητα της Διοικήσεως να επαναλάβει τη διαδικασία επιβολής ή/και βεβαιώσεως του προστίμου, με την έκδοση και επίδοση νέας πράξεως βεβαιώσεως της παραβάσεως ή/και τη διενέργεια νέας εν στενή εννοία-ταμειακής βεβαιώσεως του προστίμου, η αρμοδιότητα αυτή, εφ’ όσον υπάρξει σε οποιοδήποτε χρόνο θάνατος του παραβάτη, τελεί υπό τις προαναφερόμενες (υπό στοιχεία α-ε) δεσμεύσεις, κρινόμενες κατά το χρόνο της εκδόσεως νέας πράξεως βεβαιώσεως της παραβάσεως ή διενέργειας νέας εν στενή εννοία – ταμειακής βεβαιώσεως της οφειλής από το πρόστιμο.

25β. Ο θάνατος του καταδικασθέντος, σε οποιοδήποτε χρόνο, μετά την έκδοση αποφάσεως ποινικού δικαστηρίου, με την οποία του επιβάλλεται χρηματική ποινή, λόγω διαπράξεως παραβάσεως η οποία χαρακτηρίζεται από τον Κ.Ο.Κ. ως ποινικό αδίκημα, επάγεται, εφ’ όσον μεν δεν έχει διενεργηθεί στενή εννοία – ταμειακή βεβαίωση της οφειλής, ότι αυτή αμελείται, ενώ, σε περίπτωση διενέργειας της στενή εννοία-ταμειακής βεβαιώσεως, κατά το μέρος κατά το οποίο εξακολουθεί υφιστάμενη η οφειλή, παύει αμέσως κάθε εισπρακτική διαδικασία ή διαδικασία εκτελέσεως και η οφειλή διαγράφεται.

25γ. Η εφαρμογή των ανωτέρω (υπό στοιχεία 25 α) αναφερομένων για τα διοικητικά πρόστιμα του Κ.Ο.Κ., καθ’ ο μέρος απαιτούν τη λήψη αποφάσεως περί διαγραφής απαιτήσεων Δήμου, δεν κωλύεται από τις διατάξεις του άρθρου 174 του ν. 3463/2006.

Το πλήρες κείμενο της Γνωμοδότησης 308/2016 ΝΣΚ