Λιτόχωρο Πιερίας. Με φόντο τον μυθικό Όλυμπο
Μια χειμωνιάτικη εκδρομή στο ωραίο Λιτόχωρο του νομού Πιερίας, που συνδυάζει εξαιρετικά το βουνό με τη θάλασσα, ενώ αποτελεί ιδανικό ορμητήριο για κοντινές και πιο μακρινές βόλτες στα καλύτερα σημεία της ευρύτερης περιοχής.
Απλώνεται σε μια πλαγιά, στους πρόποδες του Oλύμπου σε 300 υψόμετρο, η οποία «σβήνει» ομαλά στη θάλασσα, με μεγάλες, ωραίες παραλίες, μήκους 70 χλμ. Ακριβώς στο πλάι κυλάει ο ποταμός Eνιπέας, ξεπροβάλλοντας από ένα πανέμορφο φαράγγι, και βέβαια από πάνω δεσπόζουν ο «βασιλιάς» Όλυμπος και ο Εθνικός Δρυμός. Εδώ, στο νομό Πιερίας, μπορεί κανείς να αντιληφθεί τη μοναδικότητα της Ελλάδας: μπορεί να είσαι στο βουνό, για παράδειγμα, μέσα στις οξιές ή στο ορειβατικό καταφύγιο στη θέση Πριόνια και σε τρία τέταρτα της ώρας να βρέχεις τα πόδια σου στις παραλίες.
ΚΑΙ ΒΟΥΝΟ, ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ
Το Λιτόχωρο, αυτός ο τέλειος συνδυασμός βουνού και θάλασσας, είναι ο δεύτερος σε πληθυσμό δήμος της Πιερίας (μετά την πρωτεύουσα Κατερίνη) και αποτελεί το ιδανικό ορμητήριο για να γνωρίσετε τον Ολυμπο. Αριθμεί περίπου 7.000 κατοίκους και απέχει 92 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και 420 χλμ. από τη Αθήνα.
Η ονομασία του μάλλον προέρχεται από την παραφθορά της λέξης «λιθόχωρος», που σημαίνει τόπος με πολλές πέτρες. Δεν υπάρχουν σαφείς ιστορικές αποδείξεις για το Λιτόχωρο κατά την αρχαιότητα. Σύμφωνα με την παράδοση, στην περιοχή του Λιτόχωρου μετεγκαταστάθηκαν οι κάτοικοι της αρχαίας Πίμπλειας, αφού η πόλη τους καταστράφηκε όταν πλημμύρισε ο ποταμός Ενιπέας.
Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι πολύ αργότερα ο Μέγας Θεοδόσιος έφερε νησιώτες έποικους στην περιοχή, σε μια προσπάθεια να εκχριστιανίσει τον ντόπιο πληθυσμό. Μάλιστα, κατά την Τουρκοκρατία, η παραλία των Αγίων Θεοδώρων πήρε το όνομα «Στόλος», από το πλήθος των ιστιοφόρων που έφεραν οι νησιώτες κάτοικοι της περιοχής.
Το σημερινό Λιτόχωρο έχει εξαπλωθεί γύρω από τον παλαιό οικισμό, που υφίσταται προ του 1923. Το κέντρο του χωριού, γύρω από το οποίο εξελίσσεται μεγάλο μέρος της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, είναι η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Εκεί μπορείτε να κάνετε τη βόλτα σας στα στενά σοκάκια με τα χαρακτηριστικά μακεδονίτικα σπίτια. Είναι συνήθως διώροφα, με τοξωτά, ξύλινα υπέρθυρα και ξύλινες αυλόπορτες με δίριχτες στέγες και μεγάλους χώρους υποδοχής, στους οποίους ακόμα και σήμερα εξελίσσεται η κοινωνική ζωή της οικογένειας.
Δεν λείπουν ωστόσο και τα νεοκλασικά, λιγοστά μεν, αλλά σημαντικά αρχιτεκτονικά μνημεία, τα οποία ανήκαν κυρίως σε Λιτοχωρίτες ναυτικούς, που θέλησαν να μεταφέρουν στον τόπο τους την αίγλη των μεγάλων μεσογειακών λιμανιών. Στο εσωτερικό του παραδοσιακού οικισμού βρίσκεται και η πλατεία του Πλατάνου, δίπλα στο 1ο Δημοτικό Σχολείο, που χτίστηκε το 1907 από πρόκριτους ναυτικούς. Ενα ακόμα σημείο που αξίζει της προσοχής σας είναι το «Χοροστάσι», με τον αιωνόβιο πλάτανο. Εκεί δίδαξε, σύμφωνα με την παράδοση, ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Ολόκληρο το Λιτόχωρο είναι γεμάτο με μικρές πλατείες και πετρόχτιστες βρύσες, που η καθεμία φέρει διαφορετικό όνομα. Αξίζουν επισκέψεως και οι διάφορες γειτονιές του Λιτόχωρου, όπως του «Τσίντζα το μπαϊρι», που είναι η γειτονιά των ναυτικών, όπου συγκεντρώνονται τα περισσότερα νεοκλασικά.
Αξίζει ακόμα να δείτε τα «Κατούχια», το πάρκο στην είσοδο του χωριού, το γραφικό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, στο υψηλότερο σημείο του οικισμού, και το άλσος των Αγίων Αποστόλων με την ομώνυμη εκκλησία του.
ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Στο Λιτόχωρο θα συναντήσετε ιδιαίτερα έθιμα. Τα πιο χαρακτηριστικά είναι τα Θεοφάνια και η Αποκριά. Τα Θεοφάνια οι Λιτοχωρίτες αναβιώνουν το έθιμο των Σίχνων. Τα σίχνα είναι μεγάλα λάβαρα, με σταυρούς και πολύχρωμες σημαίες, που αντιστοιχούν στους ναούς των δύο ενοριών του χωριού. Τα σίχνα ετοιμάζονται από τους ντόπιους την παραμονή των Φώτων στον Αγιο Γεώργιο και στην Παναγία, ώστε την επόμενη ημέρα να μεταφερθούν με πομπή μέσα στο χωριό στους ναούς Αγίου Νικολάου και Αγίου Δημητρίου. Μετά τη λειτουργία οι κάτοικοι του χωριού κατεβαίνουν στο «Λάκκο», στον ποταμό Ενιπέα, όπου γίνεται η κατάδυση του Τίμιου Σταυρού. Ο βουτηχτής που θα τα καταφέρει πηγαίνει με το Σταυρό σε όλα τα σπίτια του χωριού, για να τον ασπαστούν οι κάτοικοι αλλά και… για να εισπράξει το σχετικό φιλοδώρημα.
Στις Αποκριές λαμβάνει χώρα το κάψιμο των κέδρων, που έχει τις ρίζες του σε διονυσιακές τελετές. Τις προηγούμενες ημέρες, στις γειτονιές του Λιτόχωρου (Κεραμίδα, Φοράδα, Γυμνάσιο, Αη Γιώργη και Ντοτσαίους) μικροί και μεγάλοι συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό κέδρων και τους φυλάσσουν με βάρδιες από ομάδες άλλων γειτονιών, που προσπαθούν να τους κλέψουν. Την τελευταία εβδομάδα, μασκαράδες γυρίζουν σε όλο το χωριό, πειράζοντας τους περαστικούς και δημιουργώντας εύθυμη ατμόσφαιρα. Το βράδυ της Κυριακής της Αποκριάς η κάθε γειτονιά συγκεντρώνει τους κέδρους της και ανάβει μεγάλες φωτιές, γύρω από τις οποίες γίνεται γιορτή.
ΚΟΝΤΙΝΕΣ ΒΟΛΤΕΣ
Με ορμητήριο το Λιτόχωρο, μπορείτε να επισκεφτείτε το ξεχωριστής ομορφιάς φαράγγι του Ενιπέα. Είναι μια υπέροχη και εύκολη βόλτα, για την οποία δεν χρειάζεστε αυτοκίνητο. Με τα πόδια φτάνετε σε 10 λεπτά στην είσοδο του φαραγγιού και περπατάτε όσο θέλετε. Αν περπατήσετε πάνω από 5 ώρες (!), θα φτάσετε στο καταφύγιο του Ολύμπου, στην θέση Πριόνια (υψόμετρο 1.100), όπου παρεμπιπτόντως… μπορείτε να πάτε με το αυτοκίνητο!
Μια άλλη εκδρομή που αξίζει τον κόπο είναι στον Eθνικό Δρυμό Oλύμπου. Το 1981 χαρακτηρίστηκε από την UNESCO «Aπόθεμα της Bιόσφαιρας», ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση τον έχει συμπεριλάβει στις σημαντικές για την ορνιθοπανίδα περιοχές της Eυρώπης. Εδώ έχουν καταγραφεί πάνω από 1.700 είδη φυτών, δηλαδή το 25% της ελληνικής χλωρίδας. H πανίδα του Ολύμπου περιλαμβάνει 32 είδη θηλαστικών (αγριοκάτσικο, ζαρκάδι, αγριογούρουνο, αγριόγατα, σκίουρος κ.λπ.), ενώ έχουν εντοπιστεί επίσης 108 είδη πτηνών, που πολλά από αυτά, ιδίως τα αρπακτικά, είναι σπάνια. Εντός του Εθνικού Δρυμού, μπορείτε να επισκεφτείτε επίσης την ιστορική Μονή του Αγίου Διονυσίου, να ανάψετε κεράκι και να δοκιμάσετε τα πολύ καλά τυριά που φτιάχνουν οι μοναχοί!
Το δάσος του Aη Γιάννη απέχει μισή ώρα πεζή από το Λιτόχωρο, ή πολύ λιγότερο με το αυτοκίνητο. Πρόκειται για ένα υπέροχο αλπικό λιβάδι με πανύψηλα έλατα, ένα εκκλησάκι και δύο ταβέρνες – αν δεν με απατάει η μνήμη μου.
Από το Λιτόχωρο είναι επίσης ευκαιρία να επισκεφτείτε το Kάστρο Πλαταμώνα. Γιατί και από αυτό περνάμε, αλλά δεν σταματάμε! Απέχει 15 μόνο λεπτά με το αυτοκίνητο και αξίζει τον κόπο. Είναι ένα καλοδιατηρημένο κάστρο με τρεις περιβόλους, που χτίστηκε το 1204 από του Φράγκους. Οταν κατελήφθη από τους Bυζαντινούς, έγιναν πολλές προσθήκες, το ίδιο και από τους Tούρκους αργότερα.
…ΚΑΙ ΠΙΟ ΜΑΚΡΙΝΕΣ
Το Δίον, η «πόλη του Διός», η ιερή πόλη των αρχαίων Mακεδόνων, βρίσκεται στις βορειοανατολικές πλαγιές του Oλύμπου και αποτελεί έναν αρχαιολογικό χώρο με διεθνή ακτινοβολία. Oι πολυετείς ανασκαφές έχουν φέρει στο φως πλήθος σημαντικών ευρημάτων. Tην πόλη περιέβαλλε τετράγωνος οχυρωματικός περίβολος και τη διέσχιζε πυκνό δίκτυο δρόμων. Aνεσκάφησαν οικοδομικά τετράγωνα με κατοικίες, εργαστήρια, καταστήματα και δημόσια κτίρια. Tο ιερό της Ισιδος, που αντικατέστησε τη λατρεία της Aρτέμιδος, διασώθηκε σχεδόν ανέπαφο. Tο ελληνικό θέατρο, το ιερό του Δία, το παρακείμενο θέατρο των ρωμαϊκών χρόνων, η έπαυλη του Διονύσου με τα θαυμάσια ψηφιδωτά, τα ρωμαϊκά δημόσια λουτρά, που καταλαμβάνουν έκταση 4 στρεμμάτων, το ιερό της Δήμητρας και πολλά άλλα ευρήματα περιμένουν τον επισκέπτη.
Ο Παλαιός Παντελεήμονας είναι ένα πολύ όμορφο και τουριστικό χωριό, που μετράει τέσσερις αιώνες ζωής. Χτίστηκε από Ηπειρώτες τεχνίτες, που, σύμφωνα με την παράδοση, εργάστηκαν στη συνέχεια και σε πολλά χωριά στο Πήλιο. Ο οικισμός σταδιακά εγκαταλείφθηκε μετά τον πόλεμο και οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν κυρίως στον γειτονικό Πλαταμώνα και στον Νέο Παντελεήμονα, επί της εθνικής οδού απέναντι από το κάστρο του Πλαταμώνα. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 όμως, πολλά από τα παλαιά σπίτια άλλαξαν ιδιοκτήτες και αναπαλαιώθηκαν. Σήμερα, τρεις δεκαετίες αργότερα, ο οικισμός έχει ανακηρυχθεί διατηρητέος, ενώ τα περισσότερα από τα παλαιά σπίτια έχουν ανακαινιστεί, με σεβασμό στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους.
Η Ανω Σκοτίνα έχει πλέον ελάχιστους κατοίκους, αλλά εκεί θα δείτε μια υπέροχη εκκλησία, την Κοίμηση της Θεοτόκου, και θα βρείτε έναν φιλόξενο ξενώνα μετά εστιατορίου. Το χωριό είναι από τα παλαιότερα της περιοχής. Η ονομασία του είναι παραφθορά της λέξης «σκουτιά». Πρόκειται για τα σκουτιά των αργαλειών, καθώς παλιότερα στη Σκοτίνα η καλλιέργεια μεταξοσκωλήκων και, κατ’ επέκταση, μετάξης ήταν εξαιρετικά διαδεδομένη. Μέχρι και πριν από τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο η Σκοτίνα ήταν εμπορικό κέντρο της περιοχής με 400 σπίτια!
ΠΩΣ ΠΑΜΕ
Tώρα που τελείωσε και το πέταλο του Μαλιακού, το Λιτόχωρο απέχει από την Aθήνα 420 «γρήγορα» χιλιόμετρα.
ΔΙΑΜΟΝΗ
Ξενώνας Παπανικολάου (Λιτόχωρο, Τ/23520-81.236, www.xenonas-papanikolaou.gr). Ένας ωραιότατος, φιλόξενος και απλός ξενώνας στο κέντρο του Λιτόχωρου.
Κτήμα Φακή (Λιτόχωρο Τ/23520-83.750, www.ktimafaki.gr). Πάνω από το Λιτόχωρο και μέσα στο δάσος, ένας υπέροχος ξενώνας σε μαγευτική τοποθεσία.
Συντριβάνη (Παλ. Σκοτίνα, Τ/23520-91.271). Mεγάλο, παραδοσιακό, πετρόχτιστο οίκημα με καλά δωμάτια
Πλειάδες (Παλ. Παντελεήμων, Τ/23520-22.661, www.pliades.gr). Συμπαθέστατο μικρό ξενοδοχείο μετά εστιατορίου
ΦΑΓΗΤΟ
• Στο Λιτόχωρο, στο Γαστροδρόμιο στην κεντρική πλατεία θα βρείτε τον Αντρέα με «καλοπειραγμένη» ελληνική κουζίνα.
• Στην Οστρια (T/23520-83.230), στην είσοδο του Λιτόχωρου, ο Κώστας θα σας ετοιμάσει εξαίσιες και φρεσκότατες θαλασσινές λιχουδιές.
• Τέλος, καλή κουζίνα βρήκα στους ξενώνες Συντριβάνη και Πλειάδες στην Παλιά Σκοτίνα και στον Παλαιό Παντελεήμονα, αντίστοιχα.
ΑΓΟΡΕΣ
Στη Μονή Αγίου Διονυσίου, θα βρείτε κάποια πολύ καλά τυριά. Αν έχετε διάθεση να οδηγήσετε μέχρι το χωριό Εξοχή, έξω από την Κατερίνη, θα βρείτε τη Φάρμα Φωτιάδη (Τ/23510-95.702) με εξαίρετα προϊόντα από αγριογούρουνο.
