Κορέστεια. Tα πλίνθινα χωριά

Το Βίτσι, δυτικά της Φλώρινας και βορειοδυτικά της Καστοριάς, είναι γεωγραφικά ένα τρίγωνο, οι δύο πλευρές του οποίου ακουμπούν στη συνοριακή γραμμή. Πυκνά δάση οξιάς απίστευτης ομορφιάς και ομίχλη, που σε κάποια περάσματα γίνεται σχεδόν συμπαγής, μια καλοδεχούμενη… εισβολή εικόνων και αισθήσεων.

Αν ξεκινήσει κανείς από το χωριό Λεύκη, το οποίο απέχει 6 χιλιόμετρα από την Καστοριά, χωριό φημισμένο για τις πολλές βρύσες του, που το διασχίζει ένας παραπόταμος του Αλιάκμονα, θα συναντήσει σε απόσταση 2 χιλιομέτρων την Κορομηλιά. Εκεί αξίζει κανείς να επισκεφτεί το ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου και το πέτρινο τοξωτό γεφύρι που χτίστηκε επί τουρκοκρατίας, το 1865, είναι δε χτισμένο πάνω στον παραπόταμο του Αλιάκμονα που έχει την ονομασία Λαδοπόταμος και έρχεται από τα Κορέστεια. Η ιστορία για τα ερείπια πάνω από τη Λεύκη λέει πως δεν ήταν κάποια αιφνίδια πολιτικοκοινωνική αιτία που οδήγησε στην ερήμωση.

Οι πιο ευκατάστατοι κάτοικοι άρχισαν να χτίζουν με τον καιρό τα σπίτια τους πιο χαμηλά, εκεί δηλαδή όπου βρίσκεται η σημερινή Λεύκη, και εγκατέλειψαν πλήρως την παλιά τοποθεσία. Πεντακόσια μέτρα μετά τη Λεύκη αρχίζει το φαράγγι της Κορομηλιάς, από το οποίο μπορεί να απολαύσει την εξαίσια θέα. Το βάθος του φαραγγιού είναι 70 μέτρα και καλύπτει μια απόσταση 2,5 χιλιομέτρων. Η πεζοπορία από το γεφύρι μέχρι τις πηγές είναι εύκολα προσβάσιμη πάνω στο μονοπάτι. Αφήνοντας πίσω μας την Κορομηλιά και οδηγώντας στο δρόμο που τη συνδέει με τις Πρέσπες, φτάνουμε στα χωριά του Δήμου Κορεστείων. Τα χωριά που αποτελούν τον νέο οικισμό είναι τα Κορέστεια, ο Μαυρόκαμπος, τα Κρανιωνά, η Χαλάρα, το Μακροχώρι, ο Αγιος Αντώνιος, ο Γάβρος και ο Παύλος Μελάς – εκεί κρυβόταν ο Μακεδονομάχος όταν σκοτώθηκε, μέχρι τότε το χωριό λεγόταν Στάτιστα. Στη Χαλάρα αξίζει να δει κανείς το νερόμυλο που βρίσκεται έξω από αυτό, χτισμένο το 1900, αλλά και το ναό της Παναγίας, που είναι πλινθόχτιστος και χτίστηκε το 1717.

Τα Κορέστεια θυμίζουν κινηματογραφικό σκηνικό – ήταν επιλογή του Θόδωρου Αγγελόπουλου για να γυρίσει σκηνές από «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» και του Παντελή Βούλγαρη για την «Ψυχή Βαθιά». Ο παλιός οικισμός έχει εγκαταλειφτεί πριν από πολλά χρόνια. Βουλιάζοντας στην απόλυτη σιγή, ακούμε τους τριγμούς από την κατάρρευση των τοίχων των άδειων σπιτιών, που δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος της μάζας του χιονιού. Εγκατάλειψη και μοναξιά, τοπίο ναρκωμένο. Μέσα σε αυτή την εκκωφαντική σιωπή συνειδητοποιείς την «άλλη» Ελλάδα, που δεν την έχει αγγίξει το ραβδί της τουριστικής ευωχίας. Τα σπίτια, που χρονολογούνται από τις αρχές του περασμένου αιώνα, είναι χτισμένα με πλίνθους, πηλό και λάσπη.

Μόνο στη θεμελίωσή τους χρησιμοποιήθηκε λιθοδομή, στην οποία στηρίζονταν οι πλίνθοι για να γίνει στέρεο το κτίσμα. Τα τούβλα που χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδόμησή τους είναι ανεπίχριστα, άψητα, ωμά. Αποτελούνται από λάσπη και άχυρα που χύθηκαν σε απλό καλούπι, που ξεράθηκε στον ήλιο. Οι στέγες σκεπάζονταν με ξύλα, καλάμια και κεραμίδια. Φτιαγμένα από λάσπη και πηλό, ταυτόχρονα ταπεινά και εντυπωσιακά, έχουν ένα χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα και ξεπροβάλλουν πίσω από τις καρυδιές. Ολα τα κτίσματα κοιτάζουν προς μία κατεύθυνση, την ευεργετική δηλαδή νότια πλευρά. Δεν υπάρχει κανένα άνοιγμα στη βορινή πίσω όψη. (Οπως φαίνεται, η βιοκλιματική αρχιτεκτονική στηρίζει τα θεμέλιά της στη λαϊκή αρχιτεκτονική.)

Τα σπίτια της «λάσπης» χτίζονταν μέχρι το 1940· μετά τον Εμφύλιο η περιοχή ρήμαξε. Οι κάτοικοι σκόρπισαν σε Αυστραλία, Καναδά και Αμερική. Συναντήσαμε τρεις ανθρώπους όλους κι όλους. Κινούνταν με ρυθμούς ολότελα αργούς, σαν να ήθελαν με αυτήν τη νωθρότητα να γεμίσουν τον άδειο χώρο…

Από την Αθήνα θα μεταβείτε στην Καστοριά, η οποία μπορεί και να αποτελέσει το ορμητήριό σας γι’ αυτή την εκδρομή στα Κορέστεια, είτε αεροπορικώς είτε οδικώς μέσω Κοζάνης.

Ξενώνας Κορέστεια, T/24670-83.682, Νέος Οικισμός.

Επίσης, στην πόλη της Καστοριάς, αλλά και στους Ξενώνας Λογγάς (T/24670-72.424, Σιδηροχώρι) και Ξενώνας Μοδέστειος (T/23850-45.928, Πισοδέρι).

• Καλή επιλογή για φαγητό είναι στον Ξενώνα Κορέστεια, στο Στέκι των Κυνηγών και στην Ψησταριά του Περικλή, όλα στον Νέο Οικισμό.

Ο Βασίλης Χρηστίδης, διευθυντής του σχολείου του Nέου Oικισμού, έχει επιμεληθεί μια ενδιαφέρουσα έκδοση για την περιοχή με τίτλο «Οι πλινθόκτιστοι οικισμοί του Δήμου Κορεστείων».