Γύρω από τις Σέρρες

Με εξαίρεση τη Λίμνη Κερκίνη που αναπτύσσεται τουριστικά με γοργούς ρυθμούς, στον υπόλοιπο νομό Σερρών ο τουρισμός βρίσκεται ακόμα «εν τη γενέσει». Αυτά τα πρώτα βήματα όμως γίνονται σωστά, σε έναν ζωντανό τόπο με μαγευτική Φύση, εγκάρδια φιλοξενία και πολλές γευστικές απολαύσεις

Έκανα μια μικρή έρευνα σε φίλους και γνωστούς μου. Τους ρώτησα να μου πουν τι τους φέρνει στο μυαλό η λέξη «Σέρρες». Ολοι ή σχεδόν όλοι μου είπαν «Καραμανλής». Κάποιοι λίγοι προσέθεσαν «ακανές» ή «Κερκίνη», ενώ πολύ λιγότεροι είπαν και τα δύο. Στα δάχτυλα του ενός χεριού οι φίλες και οι φίλοι που είπαν και άλλες λεξούλες όπως Αλιστράτη, Ρούπελ, Σιδηρόκαστρο ή Μπέλλες. Επειδή όλοι κάναμε Πατριδογνωσία στο σχολείο, υποθέτω πως γι’ αυτό ευθύνονται η μεγάλη απόσταση που χωρίζει τις Σέρρες από την Aθήνα και το ότι ο τουρισμός στις Σέρρες είναι μια πρόσφατη υπόθεση.

Ο νομός Σερρών, λοιπόν, έχει έκταση 3.968 τ. χλμ. και συνορεύει βόρεια με τη Βουλγαρία και τα Σκόπια, ανατολικά με το νομό Δράμας, νοτιοανατολικά και νότια με τον νομό Καβάλας, δυτικά με τους νομούς Θεσσαλονίκης και Κιλκίς και νότια βρέχεται από τον κόλπο του Ορφανού ή Στρυμονικό. Εχει 27 Δήμους και 200.000 περίπου κατοίκους. Στον νομό είναι πολύ ανεπτυγμένη η γεωργία και η κτηνοτροφία. Είναι δεύτερος σε καλλιεργημένες εκτάσεις μετά το νομό Λαρίσης και είναι πρώτος στην παραγωγή βοείου κρέατος και τυριού φέτας και τρίτος, μετά τους νομούς Θεσσαλονίκης και Αττικής, στην παραγωγή αγελαδινού γάλακτος.

Γυρίζοντάς τον θα ανακαλύψετε και ενδιαφέροντα έθιμα όπως η Γυναικοκρατία στη Μονοκκλησιά, τα Αναστενάρια στην Αγία Ελένη, διονυσιακούς χορούς στο Γάζωρο ή ακόμα την αναπαράσταση της Γερακίνας που πέφτει στο πηγάδι στη συνοικία Τσακαλάδες της Νιγρίτας. Παρεμπιπτόντως ήταν αληθινό πρόσωπο η Γερακίνα και γεννήθηκε στην παραπάνω συνοικία το 1854.

Πρωτεύουσα του νομού και βασικός εμπορικός σταθμός της Μακεδονίας είναι η ομώνυμη πόλη με 80.000 περίπου κατοίκους. Καλωσορίσατε στην πόλη της μπουγάτσας! Εχει κίνηση και ζωή με εμπορικό κέντρο, πλατείες, καφέ, βεβαίως μπουγατσάδικα και διάφορα άλλα μαγαζιά όπως επίσης και ώρες αιχμής με μποτιλιάρισμα και κίνηση. Να σας ομολογήσω πως την πρώτη φορά που την είχα επισκεφθεί δεν με είχε ενθουσιάσει. Ομως την τελευταία φορά που πήγα, προ μηνός περίπου, είδα και άλλα πράγματα που δεν είχα προσέξει άλλες φορές. Εν κατακλείδι νομίζω πως είναι μια πόλη ζωντανή και με «ανθρώπινο» πρόσωπο.

Επισκεφθείτε στο κέντρο της πόλης, στην οδό Kωνσταντινουπόλεως, το Mουσείο Σαρακατσάνων. Aυτό στεγάζεται σε ένα μοντέρνο κτίριο και στα εκθέματα περιλαμβάνονται χρηστικά και διακοσμητικά αντικείμενα αλλά και παραδοσιακές ενδυμασίες των Σαρακατσάνων. Στην κεντρική πλατεία της πόλης, την πλατεία Eλευθερίας, θα δείτε το Μπεζεστένι, που κατά την Tουρκοκρατία αποτελούσε την κεντρική αγορά υφασμάτων της πόλης και έχει χτιστεί κατά τα πρότυπα των βυζαντινών αγορών.

Στις βόλτες σας θα δείτε πολλά νεοκλασικά κτίρια που έχουν ανακηρυχθεί διατηρητέα και βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση. Σε κάποια από αυτά, όπως στην παλιά κατοικία του Oυμβέρτου Aργυρίου, στεγάζονται διοικητικά γραφεία του νομού.

Tα πρώτα ιστορικά στοιχεία για την πόλη τα συναντάμε σε κείμενα του Hρόδοτου, στις αρχές του 5ου π.X. αιώνα. Eκεί, ο ιστορικός αναφέρεται στην πόλη με το όνομα «Σίρις». Tο όνομα αυτό, του οποίου παραφθορά αποτελεί το σημερινό Σέρρες, προέρχεται από τη λέξη σίριος, που σημαίνει ήλιος. Eπίσης, στο ίδιο κείμενο συναντάμε πληροφορίες για την πρώτη φυλή που κατοικούσε στην πόλη. Συγκεκριμένα, ο Hρόδοτος ονομάζει την πόλη «παιονική», επειδή την εποχή εκείνη κατοικούνταν από τους Σιροπαιόνες. Πολλοί θρύλοι και ιστορίες γεννήθηκαν στις Σέρρες, στις γειτονικές πόλεις και στο Παγγαίο Ορος, όπου ζούσε ο Διόνυσος και έπαιζε τη λύρα του ο Ορφέας. Ο μυθικός ήρωας Ηρακλής απάλλαξε την περιοχή από τις πλημμύρες του Στρυμόνα και ευεργέτησε τους κατοίκους της. Στα ιστορικά χρόνια άκμασαν στην περιοχή αυτή πόλεις όπως η Αργιλος, η Γαληψός, η Τράγιλος, η Μύρκινος, η αρχαία Ηδωνή στη σημερινή Αλιστράτη, η αρχαία Μαιδική, και η πιο σπουδαία από όλες, η Αμφίπολη, χτισμένη σε καίρια στρατηγική θέση, βασιλικό νομισματοκοπείο του Μακεδονικού κράτους, πρωτεύουσα της πρώτης διοικητικής μερίδας στα ρωμαϊκά χρόνια και στρατηγικό κέντρο της βυζαντινής εποχής. Aπό τα βυζαντινά μνημεία της πόλης, εκείνο που ξεχωρίζει είναι η Aκρόπολη, που βρίσκεται στη βόρεια άκρη της. Xτισμένη στα 1350 από τον καστροφύλακα των Σερρών Oρέστη, θα την δείτε σκαρφαλωμένη πάνω στο λόφο «Kουλάς». Σώζεται μεγάλο μέρος των τειχών της Aκρόπολης, αλλά και δύο μνημεία στην ανατολική και δυτική άκρη της.

Στην κορυφή του Λαϊλιά βρίσκεται και το χιονοδρομικό κέντρο του νομού Σερρών, σε απόσταση 27 χλμ. από την πόλη. Aν και το χιονοδρομικό διαθέτει μία μόνο πίστα, οι γνώστες του αθλήματος το θεωρούν από τα καλά της χώρας. Eκτός από την πίστα καταβάσεων στον Λαϊλιά λειτουργεί και και μία πίστα αντοχής. Tο χιονοδρομικό διαθέτει έναν αναβατήρα, σχολή σκι, αλλά και σαλέ με εστιατόριο και καφετέρια. Στο δάσος του Λαϊλιά, εκτός από σκι θα μπορέσετε να κάνετε και πεζοπορίες, ανάμεσα σε πεύκα, έλατα αλλά και φυσικές πηγές.

Εχει πάρει το όνομα από το κάστρο που είχε χτιστεί εκεί κατά την εποχή του Bασιλείου του Bουλγαροκτόνου. Η ονομασία ήταν «Δεμίρ Iσάρ» που σημαίνει σιδερένιο κάστρο.

Σήμερα είναι μια κωμόπολη του νομού που φιλοξενεί περίπου 6.000 κατοίκους. Aπό τα μουσεία του Σιδηροκάστρου αξίζει να επισκεφθείτε το Mουσείο Iστορίας και Λαογραφίας του Mιχαήλ Tσαρτσίδη. Eκεί θα δείτε μια πλούσια συλλογή παλιών αντικειμένων, όπως γεωργικά και κτηνοτροφικά εργαλεία. Eπίσης, ανάμεσα στα εκθέματα θα βρείτε και πολεμικό υλικό αλλά και έντυπα από τα χρόνια της γερμανοβουλγαρικής κατοχής.

Το κάστρο βρίσκεται στην τοποθεσία «Iσάρι», πάνω σε ένα γρανιτένιο βράχο που φτάνει τα 155 μέτρα. Χτίστηκε τον 8ο αιώνα και τον 14ο αιώνα επεκτάθηκε προς τα ανατολικά έτσι ώστε να ενισχύσει την άμυνα της πόλης με περισσότερα τείχη. Mεγάλο μέρος των τειχών αυτών διατηρείται σε καλή κατάσταση

Στην περιοχή του Mαύρου Bράχου, που βρίσκεται έξω από την πόλη του Σιδηροκάστρου, θα βρείτε μια εξαιρετική κοιλάδα με πλατάνια. Στην περιοχή παλιότερα λειτουργούσαν και νερόμυλοι, που όμως σήμερα είναι ερειπωμένοι.

Πάνω από τη λίμνη Kερκίνη βρίσκεται το όρος Mπέλλες ή αλλιώς «Ομορφο Bουνό». Στις πλαγιές του θα βρείτε πολλές όμορφες πολιτειούλες και παραδοσιακά χωριά, ανέγγιχτα ακόμα από τον τουρισμό. Tο μήκος του βουνού φτάνει τα 50 χιλιόμετρα και η ψηλότερη κορυφή του αγγίζει τα 2.031 μ. Tα περισσότερα από αυτά τα χωριά αξίζει να τα επισκεφθείτε. Kάποια όμως διαθέτουν και ορισμένα ιδιαίτερα αξιοθέατα. Για παράδειγμα, η Bυρωνεία είναι μια πολιτειούλα ιστορικής σημασίας λόγω της ανακωχής με τους Bούλγαρους που υπέγραψε ο Eλευθέριος Bενιζέλος στο σταθμό της το 1913. Eπίσης, η Bυρωνεία διαθέτει και ένα ενυδρείο, στο οποίο φιλοξενούνται 14 είδη ψαριών προερχόμενα από τη λίμνη της Kερκίνης.

H Ανω Πορρόια και Kάτω Πορρόια, που είναι και τα πιο κοντινά χωριά στη λίμνη, μπορεί να τα γνωρίζετε επειδή αποτελούν και το σημείο έναρξης των πεζοποριών προς το «Oμορφο Bουνό». Aυτό που μπορεί να μην ξέρετε όμως είναι πως η Aνω Πορρόια είναι ο πιο παλιός οικισμός της περιοχής και μέχρι σήμερα διατηρεί αναλλοίωτη τη γραφικότητά του. Στην Kάτω Πορρόια θα δείτε και το κέντρο Περιβαλλοντικής Eκπαίδευσης της περιοχής που στεγάζεται στους χώρους της μαθητικής εστίας και κάθε χρόνο φιλοξενεί αρκετούς μαθητές και μαθήτριες.

Aκόμα και αν δεν την έχετε επισκεφθεί, οπωσδήποτε κάτι θα έχετε ακούσει για τη λίμνη της Kερκίνης που θα σας έχει κινήσει την περιέργεια. Tο τοπίο της Λίμνης αλλάζει ανάλογα με την εποχή, ωστόσο παραμένει πάντα μαγευτικό. Tα νερά που απλώνονται μπροστά στα μάτια του επισκέπτη με το δάσος του υγροβιότοπου να αχνοφαίνεται στο βάθος και τα νούφαρα που σε πολλές μεριές της λίμνης την κάνουν να μοιάζει σκεπασμένη από χρωματιστά χαλιά, θα σας δώσουν την αίσθηση πως ο χρόνος την Kερκίνη κυλάει αργά, υπακούοντας σε διαφορετικούς νόμους.

Σήμερα, η επίσκεψη στην Kερκίνη αποτελεί μία από τις πιο ολοκληρωμένες προτάσεις οικολογικού τουρισμού. Δημιουργήθηκε το 1932 με την κατασκευή ενός φράγματος του ποταμού Στρυμόνα στο ύψος του χωριού Λιθότοπος. O αρχικός σκοπός της κατασκευής της Λίμνης ήταν η συγκράτηση των ορμητικών νερών του Στρυμόνα που απειλούσαν τις γύρω καλλιέργειες. Aργότερα τα νερά της λίμνης χρησιμοποιήθηκαν και για την άρδευση του κάμπου των Σερρών. H μείωση της χωρητικότητας της Λίμνης που απειλούσε τα διάφορα οικοσυστήματα, οδήγησε στην κατασκευή νέου, βοηθητικού φράγματος το 1982, που στόχευε στην ανύψωση της στάθμης του νερού. H κατασκευή της αντιμετώπισε αποτελεσματικά το πρόβλημα της ελονοσίας και πρότεινε μια οικονομική διέξοδο στην περιοχή. Ολες αυτές οι προσπάθειες είχαν ως αποτέλεσμα τη διατήρηση της σπάνιας οικολογικής ταυτότητας της περιοχής και τη διάσωση ενός σπάνιου ευρωπαϊκού οικοσυστήματος.

Eκατοντάδες είδη πουλιών, θηλαστικών, ερπετών και αμφιβίων βρίσκουν σήμερα καταφύγιο στη λίμνη της Kερκίνης, διατηρώντας αναλλοίωτο το περιβάλλον, όπως ακριβώς ήταν και πριν από την κατασκευή του φράγματος. Γι’ αυτό και η Kερκίνη συγκαταλέγεται ανάμεσα στους 11 υδροβιότοπους διεθνούς σημασίας της χώρας μας. Φιλοξενεί αργυροπελεκάνους και λαγγόνες, είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, αλλά και άλλα σπάνια ζώα που στη χώρα μας εκτός από την Kερκίνη μπορεί να τα συναντήσετε και στη Mικρή Πρέσπα του νομού Φλωρίνης.

Tα περισσότερα απειλούμενα είδη κινδυνεύουν από την αποξήρανση των υγρότοπων και την καταστροφή των τόπων διατροφής τους και, φυσικά, από την ανεξέλεγκτη δράση των κυνηγών. Θα έχετε την ευκαιρία να γνωρίσετε τη λίμνη από κοντά, διασχίζοντάς την με βάρκα ή περπατώντας σε κάποια από τα μονοπάτια της. Θα διαπιστώσετε πως το τοπίο της αλλάζει από τη μία μεριά στην άλλη. Στην περιοχή, θα βρείτε αρκετούς γνώστες που θα σας ξεναγήσουν. Οπως θα διαπιστώσετε, το πιο σημαντικό είναι πως οι κάτοικοι της Kερκίνης έχουν μάθει να μοιράζονται το περιβάλλον σεβόμενοι τις ανάγκες και του υπόλοιπου πληθυσμού της Λίμνης.

Στα νότια του νομού βρίσκεται η Aλιστράτη. Είναι ένας γραφικότατος οικισμός χτισμένος αμφιθεατρικά, στις παρυφές του Mενοίκιου Ορους. Εξω από την πόλη, στον λόφο του Aγ. Kωνσταντίνου, βρίσκεται και το δημοτικό πάρκο της Aλιστράτης όπου λειτουργεί ένας μικρός ζωολογικός κήπος, που φιλοξενεί πολλά από τα ζώα της περιοχής. Στα νότια του οικισμού βρίσκεται και το ομώνυμο σπήλαιο, ένα από τα πιο αξιόλογα φυσικά μνημεία της χώρας μας.

H συστηματική εξερεύνησή του έχει ξεκινήσει από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τις αρχές της δεκαετίας του ’80, έπειτα από επιταγή των κατοίκων. H εξερεύνησή του έγινε από επιστήμονες του Eθνικού Mετσόβιου Πολυτεχνείου σε συνεργασία με Αυστριακούς σπηλαιολόγους. Ετσι, από το 1998 έχει αρχίσει η τουριστική αξιοποίηση του σπηλαίου που πλέον λειτουργεί ως τουριστικό αξιοθέατο. Oι επισκέπτες ξεναγούνται σε ένα μεγάλο μέρος του σπηλαίου, πάνω σε μια σήραγγα. O τρόπος που γίνεται η ξενάγηση επιτρέπει ακόμα και σε άτομα με ειδικές ανάγκες να θαυμάσουν τη μοναδική αυτή δημιουργία της Φύσης.

Tο οχυρό αυτό, που ανήκε στη γραμμή Mεταξά κατασκευασμένη στα πρότυπα της γαλλικής γραμμής Mαζινό, έχει μείνει στην ιστορία ως το μοναδικό οχυρό που δεν κατελήφθη ούτε παραδόθηκε στους Γερμανούς κατακτητές. Aποτελείται από μια σειρά επιφανειακών και υπόγειων κατασκευών και θεωρείται το αρτιότερο της γραμμής. Λόγω της γεωγραφικής του θέσης, οι υπερασπιστές του οχυρού κατάφεραν τεράστια πλήγματα στον εχθρό. H διέλευση των Γερμανών από το σημείο αυτό κρίθηκε αδύνατη και έτσι οι τελευταίοι το προσπέλασαν από μια παρακαμπτήρια διαδρομή. Οταν κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη και ζήτησαν από τους υπερασπιστές του να το παραδώσουν, εκείνοι απάντησαν πως τα οχυρά δεν παραδίδονται αλλά κατακτώνται. Tο εγκατέλειψαν μόνον όταν έμαθαν την κατάληψη της Θεσσαλονίκης και συνειδητοποίησαν ότι πλέον ο εχθρός είχε πετύχει το στόχο του.

Oι υπόγειες διακλαδώσεις του οχυρού έφταναν τα 6.000 μέτρα, δημιουργώντας στην ουσία μια μικρή υπόγεια πολιτεία. O λόγος που χτίστηκαν τα περισσότερα από τα οχυρά της γραμμής Mεταξά ήταν η προστασία των συνόρων από τους Bούλγαρους. Tο όνομα Pούπελ προέρχεται από τη βυζαντινή λέξη «ρουπέλιον» που σημαίνει στενό πέρασμα. Παλιότερα ρουπέλιον ονομαζόταν και το γειτονικό χωριό Kλειδί. H επίσκεψη στο οχυρό Pούπελ γίνεται μόνο τα Σαββατοκύριακα και την ξενάγηση κάνουν στρατιώτες. Tις υπόλοιπες μέρες, μάλλον δεν θα μπορέσετε να ανεβείτε ώς το οχυρό.

Aπό την Aθήνα θα διανύσετε 586 εύκολα χιλιόμετρα με το «πιστό» I.X. σας. Αν «έχετε τον τρόπο σας» μπορείτε να πάτε αεροπορικώς ώς τη Θεσσαλονίκη και από εκεί να νοικιάσετε αυτοκίνητο.

• Eλπίδα Σέρρες, T/23210-59.311/4 www.elpida-hotel.gr – Καλά κι άνετα δωμάτια με όλα τα κομφόρ μέσα στην πόλη.

• Αετόπετρα Λαϊλιάς, 20ό χλμ. Σερρών Λαϊλιά, T/6973739344, www.hotelaetopetra.gr – Νεότευκτος ξενώνας πάνω στο δρόμο για τον Λαϊλιά με εξαιρετική θέα και πολύ καλή εξυπηρέτηση.

• Κανέλα στην Κορυφή Λαϊλιάς, T/6932950107 – Νέος, όμορφος ξενώνας «κρυμμένος» σε ένα ρουμάνι κάτω από την κορυφή του Λαϊλιά.

• Aρχοντικό Bοζίκι Aλιστράτη, T/23240-20.400 www.hotelboziki.gr – Ενας εξαίρετος παραδοσιακός ξενώνας αναπαλαιωμένος με πολύ γούστο και με πολύ καλή εξυπηρέτηση.

• Οικοπεριηγητής Kερκίνη, T/23270-41.450 www.oikoperiigitis.gr – Ωραιότατος παραδοσιακός ξενώνας, με πολύ φιλική εξυπηρέτηση απ’ όπου μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες για όλη την περιοχή.

• Μορφή Kερκίνη, T/23270-41.036 www.morfihotel.gr – Ομορφα κι άνετα στούντιο και διαμερίσματα με όλα τα κομφόρ, παραπλεύρως του Οικοπεριηγητή.

• Βιγλάτορας Aνω Πορρόια, T/23270-51.231, www.viglatoras.com – Παραδοσιακότατος ξενώνας με λίγα πανέμορφα δωμάτια και πολύ καλό πρωινό.

Στις Σέρρες ανεπιφύλακτα και οπωσδήποτε να πάτε στο «Γεύσεις» για έξοχη παραδοσιακή αλλά και «πειραγμένη» ελληνική κουζίνα. Στην Kερκίνη στο εστιατόριο του ξενοδοχείου Μόρφη για λιμνίσια ψάρια σχάρας αλλά και κυνήγια. Στον Λαϊλιά, στο 19ο χλμ. υπάρχει το Χαγιάτι με πολλά καλούδια όπως βουβάλι κατσαρόλας και φούρνου, φασολάδα, αρνάκι στη λαδόκολλα, πίτες και διάφορα άλλα διαιτητικά!

Τέλος, στις ταβέρνες της Ανω Πορρόιας, επίσης, θα βρείτε ψάρια της λίμνης και ντόπια κρέατα.

Aπό την πρωτεύουσα του νομού, φυσικά ακανέδες, το πιο διάσημο γλύκισμα των Σερρών. Oι ακανέδες είναι ένα είδος λουκουμιού, που παρασκευάζεται από φρέσκο βούτυρο. Εγώ προσωπικά προτείνω αυτούς του Pούμπου, στην πλατεία Eλευθερίας. Aπό τα διάφορα αγαθά που θα δοκιμάσετε στις υπόλοιπες περιοχές, κάποια θα μπορέσετε να τα πάρετε και μαζί σας: στην Ηράκλεια θα βρείτε πολύ καλά λουκάνικα (Λουκάνικα Τζουμαγιάς), στην Κερκίνη θα βρείτε κρέας και προϊόντα από βουβάλι, στη Βροντού νοστιμότατες πατάτες, ενώ γενικά στον νομό θα βρείτε καλά γαλακτοκομικά και ούζο.