Επιδημία σαλμονέλλωσης, σχετιζόμενη με κατανάλωση αυγών

Επιδημία σαλμονέλλωσης, σχετιζόμενη με κατανάλωση αυγών

Διακρατική επιδημία σαλμονέλλωσης από Salmonella Enteritidis (ST)11, σχετιζόμενη με κατανάλωση αυγών και προϊόντων αυγού, 2021-2022

Γενικές πληροφορίες

Η μη τυφο-παρατυφική σαλμονέλλωση προκαλείται από τη Salmonella spp. ένα gram-αρνητικό βακτήριο, της οικογένειας των εντεροβακτηριοειδών. H νόσος εκδηλώνεται ως οξεία γαστρεντερίτιδα με διάρροια, που μπορεί να είναι αιματηρή, η οποία διαρκεί συνήθως 3-7 ημέρες και συνοδεύεται από πυρετό, κοιλιακό άλγος, μυαλγία, πονοκέφαλο, ναυτία και κάποιες φορές έμετο. Συνήθως τα συμπτώματα της σαλμονέλλωσης έχουν αιφνίδια έναρξη. Η αφυδάτωση αποτελεί επιπλοκή της νόσου, κυρίως στα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους.

Η Salmonella spp. μεταδίδεται μέσω της εντερο-στοματικής οδού. Ο συχνότερος τρόπος μετάδοσης είναι η κατανάλωση μολυσμένου με κόπρανα τροφίμου ή νερού. Η περίοδος επώασης του νοσήματος κυμαίνεται από 6 έως 72 ώρες (3 ημέρες).

Η θεραπεία της σαλμονέλλωσης είναι κατά κανόνα συμπτωματική (ενυδάτωση και αναπλήρωση ηλεκτρολυτών). Η χορήγηση αντιβιοτικών για την αντιμετώπιση της μη επιπλεγμένης νόσου δεν ενδείκνυται, διότι δε βραχύνει τη διάρκεια της νόσου, ενώ αντίθετα σχετίζεται με παράταση της φορίας και αυξημένο κίνδυνο υποτροπών. Ωστόσο, ένδειξη για λήψη αντιβιοτικών υπάρχει σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο βακτηριαιμίας

Η χορήγηση ανασταλτικών της εντερικής κινητικότητας, φαίνεται ότι καθυστερεί την αποδρομή της λοίμωξης και ότι αυξάνει την ανάγκη λήψης αντιμικροβιακής θεραπείας, οπότε θα πρέπει να αποφεύγεται.

Διακρατική επιδημία σαλμονέλλωσης από Salmonella Enteritidis (ST)11, σχετιζόμενη με κατανάλωση αυγών και προϊόντων αυγού, 2021-2022

Περιγραφικά επιδημιολογικά δεδομένα

Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) και της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), στις 2 Σεπτεμβρίου 2021, η Γαλλία δήλωσε αύξηση στα κρούσματα σαλμονέλλωσης από Salmonella Enteritidis Sequence Type (ST)11. Έως τις 11 Ιανουαρίου 2022, δηλώθηκαν συνολικά 272 επιβεβαιωμένα κρούσματα σε 5 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης/Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΕ/ΕΟΧ) και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Συγκεκριμένα, το 2021, 3 κρούσματα δηλώθηκαν στη Δανία, 216 στη Γαλλία, 12 στην Ολλανδία, 7 στη Νορβηγία, 22 στην Ισπανία και 12 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η πλειονότητα των κρουσμάτων δηλώθηκε τη χρονική περίοδο Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2021, γεγονός που συνάδει με την εποχική κατανομή του νοσήματος. Κρούσματα έχουν καταγραφεί σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, ενώ η διάμεση ηλικία των κρουσμάτων είναι τα 25 έτη (εύρος: <1 έτος-93 έτη). Το 53,7% των κρουσμάτων που δηλώθηκαν το 2021 αφορούσαν γυναίκες.

Εικοσιπέντε (25) κρούσματα νοσηλεύτηκαν, ενώ καταγράφηκαν 2 θάνατοι σε ενήλικες άνδρες.

Στο σύνολο των 118 κρουσμάτων για τα οποία υπήρχε διαθέσιμη η πληροφορία, 36 (30,5%) ανέφεραν ιστορικό ταξιδιού εντός του χρόνου επώασης του νοσήματος. Δεκαεπτά (17) από τα 36 (47,2%) κρούσματα είχαν επισκεφθεί την Ισπανία.

Αγωγός της επιδημίας και μέτρα δημόσιας υγείας

Κατά τις συνεντεύξεις που διενεργήθηκαν, 60 κρούσματα ανέφεραν, στο ιστορικό κατανάλωσης τροφίμων κατά την περίοδο επώασης της νόσου, κατανάλωση αυγών/προϊόντων αυγών.

Μεταξύ των κρουσμάτων που δηλώθηκαν στη Γαλλία το 2021, κάποια ανέφεραν επίσκεψη σε εστιατόρια τα οποία προμηθεύονταν αυγά από το ίδιο κέντρο συσκευασίας αυγών στην Ισπανία. Τα αυγά προέρχονταν από 3 ισπανικές φάρμες, σε 1 εκ των οποίων ανιχνεύτηκε σε περιβαλλοντικό δείγμα το στέλεχος της επιδημίας. Τα φρέσκα επιτραπέζια αυγά που εντοπίστηκαν, στις συνδεόμενες με την επιδημία φάρμες, αποσύρθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν για την παρασκευή θερμικά επεξεργασμένων προϊόντων αυγού, σύμφωνα με τα όσα ορίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Δεν αναφέρθηκαν άλλες χώρες που παρέλαβαν αυγά από τις εν λόγω φάρμες στη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου 2021. Ως εκ τούτου, η ανεύρεση της πηγής για τα κρούσματα που εντοπίστηκαν στο τέλος του 2021 και σε χώρες πλην της Ισπανίας και της Γαλλίας δεν κατέστη δυνατή. Κάποια από τα κρούσματα που δηλώθηκαν σε άλλες χώρες ενδεχομένως θα μπορούσαν να εξηγηθούν από ταξίδι στη Γαλλία ή στην Ισπανία.

Σύνδεση με επιδημία του 2019

Η επιδημία του 2021 συνδέεται εργαστηριακά με διασυνοριακή επιδημία που είχε δηλωθεί από την Ολλανδία το 2019. Τα αυγά που καταναλώθηκαν από τα κρούσματα εκείνης της επιδημίας κατά τη διαδικασία της ιχνηλασιμότητας συσχετίστηκαν με ισπανική φάρμα, όμως δεν ήταν δυνατή η αναγνώριση επιδημιολογικής σύνδεσης με την επιδημία του 2021. Το εύρημα αυτό υποδεικνύει ευρεία κυκλοφορία του επιδημικού στελέχους που θα μπορούσε να επηρεάσει την αλυσίδα διανομής τροφίμων και/ή αρχικά στάδια στην αλυσίδα παραγωγής. Ενδεχομένως υπάρχουν πολλές διαφορετικές πηγές Salmonella Enteritidis (ST)11 και το επιδημικό στέλεχος θα μπορούσε να κυκλοφορεί και σε άλλες φάρμες εντός ή εκτός και της Ισπανίας.

Επιδημιολογικά δεδομένα στην Ελλάδα

Η μη τυφο-παρατυφική σαλμονέλλωση επιτηρείται στην Ελλάδα μέσω του Συστήματος Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΣΥΔΝ) αποτελώντας το συχνότερα δηλούμενο τροφιμογενές νόσημα[1]. Το 2021[2], δηλώθηκαν μέσω του ΣΥΔΝ 269 κρούσματα μη τυφο-παρατυφικής σαλμονέλλωσης. Στο σύνολο των 79 κρουσμάτων για τα οποία ήταν διαθέσιμη η πληροφορία τα 29 είχαν ορότυπο Salmonella Enteritidis, χωρίς αναφερόμενο ιστορικό ταξιδιού σε χώρες του εξωτερικού εντός του χρόνου επώασης.

Σημειώνεται ότι στη χώρα μας δεν υπάρχει προς το παρόν εργαστηριακή δυνατότητα της μεθόδου αλληλούχησης ολικού γονιδιώματος (Whole Genome Sequencing) στα στελέχη Salmonella spp., ωστόσο το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Σαλμονελλών και το Τμήμα Τροφιμογενών και Υδατογενών Νοσημάτων του ΕΟΔΥ συνεργάζονται με αντίστοιχους φορείς του εξωτερικού σε περίπτωση που χρειάζεται περαιτέρω εργαστηριακή διερεύνηση.

Εκτίμηση κινδύνου

Η Ελλάδα δεν περιλαμβάνεται μεταξύ των χωρών στις οποίες εξάγονται τα εν λόγω αυγά.

Οι αρχές δημόσιας υγείας της χώρας μας παρακολουθούν το φαινόμενο και ζητούν από τους κλινικούς και τους εργαστηριακούς γιατρούς την άμεση δήλωση κρουσμάτων μη τυφο-παρατυφικής σαλμονέλλωσης από Salmonella Enteritidis ειδικά αν αναφέρεται ταξίδι στην Ισπανία ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες εντός του χρόνου επώασης.

Το δελτίο δήλωσης και ο ορισμός κρούσματος είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ στους αντίστοιχους συνδέσμους:

Ο κίνδυνος εμφάνισης νέων λοιμώξεων οφειλόμενων στη Salmonella Enteritidis (ST)11 και στη κατανάλωση μολυσμένων αυγών παραμένει υψηλός στις χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ. Ως εκ τούτου, κρίνεται απαραίτητη η διατομεακή συνεργασία των αρμόδιων εμπλεκόμενων φορέων με στόχο τη διερεύνηση των μολύνσεων στη αλυσίδα διανομής αυγών στις χώρες, όπου το συγκεκριμένο στέλεχος έχει ανιχνευθεί.

[1] Για περισσότερες πληροφορίες κάποιος μπορεί να ανατρέξει στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ στις Ετήσιες Επιδημιολογικές Εκθέσεις και συγκεκριμένα στα «Επιδημιολογικά δεδομένα για τη σαλμονέλλωση (μη τυφο-παρατυφική) στην Ελλάδα, 2004-2020, Σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων» στο σύνδεσμο https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2021/11/epidimiologika-dedomena_salmonellosi-ellada-2004-2020.pdf

[2] Σημειώνεται ότι τα δεδομένα του 2021 δεν είναι τα τελικά, λόγω του ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ποιοτικών ελέγχων των δεδομένων.