ΕΟΔΥ. Μέτρα αντιμετώπισης ενδεχόμενης έξαρσης κρουσμάτων ιλαράς

Το Δεκέμβριο του 2023, το Ευρωπαϊκό τμήμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με την ανησυχητική αύξηση κρουσμάτων ιλαράς σε χώρες της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας του ΠΟΥ, ακόμη και σε αυτές που είχαν δηλώσει εξάλειψη της ιλαράς ως ενδημικής νόσου. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκαν περισσότερα από 30.000 κρούσματα ιλαράς σε 40 από τα 53 κράτη- μέλη, κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2023, εκ των οποίων 2 στα 5 ήταν παιδιά ηλικίας 1-4 ετών και 1 στα 5 ενήλικες 20 ετών και άνω. Την ίδια χρονική περίοδο καταγράφηκαν  περίπου 21.000 νοσηλείες και 5 θάνατοι.

Η αναζωπύρωση αυτή της ιλαράς αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην ελάττωση της εμβολιαστικής κάλυψης στις χώρες της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας κατά την περίοδο 2020 – 2022, όπου περισσότερα από 1,8 εκατομμύρια παιδιά έχασαν την ευκαιρία να εμβολιαστούν. Η πανδημία COVID-19 επηρέασε σημαντικά την ανοσοποίηση με αποτέλεσμα τη συσσώρευση παιδιών που δεν είναι επαρκώς εμβολιασμένα. Επιπλέον, τα διεθνή ταξίδια και η άρση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης έχουν αυξήσει τον κίνδυνο διασυνοριακής μετάδοσης και εξάπλωσης της ιλαράς ιδιαίτερα σε κοινότητες που έχουν χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη.

Στη χώρα μας, με βάση τα δεδομένα των συστημάτων επιτήρησης, έχουν δηλωθεί μέχρι σήμερα 8 επιβεβαιωμένα κρούσματα ιλαράς. Ο αριθμός κρουσμάτων ιλαράς είναι μικρός, αλλά η πιθανότητα εμφάνισης και άλλων κρουσμάτων κρίνεται υψηλή. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα οροεπιδημιολογικής μελέτης αποτύπωσης της ανοσίας έναντι της ιλαράς το διάστημα 2020-2021, εκτιμήθηκε ότι το 89.8% των συμμετεχόντων στη μελέτη είχαν αντισώματα έναντι της ιλαράς (προστασία από τη νόσο) είτε μέσω παρελθούσας νόσησης ή μέσω εμβολιασμού. Να σημειωθεί ότι η τελευταία επιδημία ιλαράς σημειώθηκε στην Ελλάδα, την περίοδο 2017-2018 με περισσότερα από 3.200 κρούσματα και 4 θανάτους.

Η ιλαρά είναι ιογενής εξανθηματική λοίμωξη που παρουσιάζει πολύ υψηλή μεταδοτικότητα και μεταδίδεται από άτομο σε άτομο αερογενώς, με σταγονίδια και με άμεση επαφή με ρινικές ή φαρυγγικές εκκρίσεις ασθενών. Σπανιότερα, μεταδίδεται μέσω αντικειμένων,  που πρόσφατα μολύνθηκαν με ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις. Η μετάδοση γίνεται 4 ημέρες πριν από την έκθυση του εξανθήματος έως 4 ημέρες μετά. Τα κρούσματα ιλαράς εμφανίζονται συνήθως στο τέλος του χειμώνα και τις αρχές της άνοιξης.

Κεντρικό σημείο της στρατηγικής πρόληψης της ιλαράς είναι ο εμβολιασμός. Για τον έλεγχο και την εξάλειψη της ιλαράς, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, απαιτείται επίτευξη τουλάχιστον 95% εμβολιαστικής κάλυψης τόσο με την 1η όσο και με την αναμνηστική  δόση εμβολίου κατά της ιλαράς σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

Με αφορμή την έξαρση κρουσμάτων ιλαράς σε Ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και την εμφάνιση κρουσμάτων ιλαράς στη χώρα μας, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών συστήνει τον άμεσο εμβολιασμό με το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR) των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων που δεν έχουν εμβολιαστεί με τις απαραίτητες δόσεις. Ειδικότερα, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών παιδιών και εφήβων, συστήνονται 2 δόσεις του εμβολίου MMR, με τη 2^η δόση να χορηγείται σε ηλικία 24–36 μηνών (μπορεί όμως να χορηγηθεί και νωρίτερα, αρκεί να έχουν περάσει 4 εβδομάδες μετά από την πρώτη δόση). Και οι δύο δόσεις εμβολίου πρέπει να χορηγούνται μετά από τον 12^ο μήνα ζωής. Παιδιά και έφηβοι που δεν έχουν εμβολιασθεί με τη 2^η δόση πρέπει να την αναπληρώσουν το ταχύτερο δυνατόν. Αναφορικά με τους ενήλικες, τονίζεται ότι σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών ενηλίκων, τα άτομα που γεννήθηκαν πριν το 1970 θεωρούνται άνοσα. Όσοι έχουν γεννηθεί μετά το 1970, θα πρέπει να έχουν εμβολιασθεί με δύο (2) δόσεις MMR, με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων μεταξύ των δόσεων. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει ιστορικό νόσησης ή το ιστορικό εμβολιασμού είναι άγνωστο, το άτομο θεωρείται μη εμβολιασμένο και συστήνεται η χορήγηση δυο δόσεων εμβολίου με ελάχιστο μεσοδιάστημα 4 εβδομάδων. Γι’αυτό και ο έλεγχος των βιβλιαρίων υγείας παιδιών, εφήβων και ενηλίκων και η συμπλήρωση του εμβολιασμού στα άτομα που δεν είναι  επαρκώς εμβολιασμένα καθώς και στα άτομα σε ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο, είναι εξαιρετικής σημασίας.

Ο ΕΟΔΥ, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης ενδεχόμενης έξαρσης κρουσμάτων ιλαράς, αποφάσισε την εφαρμογή των παρακάτω μέτρων κατά σειρά προτεραιότητας:

1. Ενημέρωση του πληθυσμού για τον έλεγχο της εμβολιαστικής του κάλυψης και την έγκαιρη ολοκλήρωση του εμβολιασμού με δύο δόσεις, σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, σε περίπτωση που δεν έχει αυτός ολοκληρωθεί και δεν υπάρχει προηγούμενη καταγεγραμμένη νόσηση.
2. Επιπλέον δράσεις ενημέρωσης με τη συνεργασία των ΥΠΕ, των Δήμων και των τοπικών ιατρικών συλλόγων στις περιοχές με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη.
3. Συνεργασία του ΕΟΔΥ με τη ΜΚΟ «Υγεία για Όλους» για τη διενέργεια μαζικού εμβολιασμού σε καταυλισμούς Ρομά με τη συνδρομή των Κινητών Ομάδων Υγείας (ΚΟΜΥ). Για το σκοπό αυτό ο ΕΟΔΥ θα προμηθευτεί εμβόλια ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας.
4. Ενημέρωση κέντρων φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών, παρότι οι φιλοξενούμενοι είναι κατά κανόνα εμβολιασμένοι, εξαιτίας της κινητικότητας του πληθυσμού και του συγχρωτισμού, που ευνοεί τη μετάδοση.
5. Ενημέρωση του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού και εκτίμηση της εμβολιαστικής τους κάλυψης.
6. Ενημέρωση ταξιδιωτών ώστε να ολοκληρώνουν τον εμβολιασμό έναντι της ιλαράς πριν από το ταξίδι τους, ιδιαίτερα αν πρόκειται να ταξιδέψουν σε χώρες με έξαρση κρουσμάτων, σε συνεργασία με τα ταξιδιωτικά γραφεία τουρισμού