Δωδώνη. Ένας μικρός παράδεισος

Φέτος επισκέφτηκα για πρώτη φορά τη Δωδώνη. Ντρέπομαι λίγο γι’ αυτό, αλλά φίλτατη η αλήθεια! Βρήκα, λοιπόν, έναν μικρό παράδεισο σχεδόν πλάι στην Εγνατία Οδό. Ομως, δεν είναι μόνο αυτό. Η Δωδώνη, ιστορικά, είναι ένας τόπος ίσως σημαντικότερος και από τον Παρθενώνα. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Εννέα κοινότητες, έξι οικισμοί και ένα νέο χωριό αποτελούν τον σημερινό Δήμο Δωδώνης. Η Αγία Αναστασία (Πλέσσα), η Δραγοψά, οι Δραμεσοί, η Δωδώνη (Τσερκοβίτσα), η Κωστάνιανη, το Μαντείο (Αλποχώρι), οι Μελιγγοί, ο Πολύγυρος και η Ψήνα. Το νέο χωριό είναι η Δωδωνούπολη, που αποτελεί και έδρα του δήμου. Σχεδιάστηκε επί χούντας και εκτελέστηκε επί μεταπολίτευσης!

Σε όλο το δήμο η τουριστική υποδομή είναι ελάχιστη, το ίδιο και οι νέοι που έχουν απομείνει στην περιοχή. Και εκεί σε πιάνει το παράπονο, γιατί η φύση της περιοχής δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από την Τοσκάνη, για παράδειγμα. Οσο για ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά, αυτή είναι βαρύτατη. Η Δωδώνη, η αρχαία Ελλοπία με τους κατοίκους της του Ελλούς ή Σελλούς, μπορεί να θεωρηθεί η «κοιτίδα του Ελληνισμού». Ενα μέρος που θα πρέπει να επισκεφτεί κάθε Ελληνας. Για να απολαύσει τη φύση και την ησυχία και να αγγίξει τις «ρίζες» του.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Γράφει σχετικά ο Ησίοδος: «Υπάρχει κάποια Ελλοπία με πολλή γη και καλά λιβάδια, πλούσια σε κοπάδια και αργοκίνητα γελάδια, όπου κατοικούν άνθρωποι με πολλά πρόβατα, άνθρωποι πολλοί σε αριθμό, θνητοί. Εκεί υπάρχει κάποια Δωδώνη, στα πέρατα του ελληνικού κόσμου.
Τούτη την αγάπησε πολύ ο Δίας και την όρισε για δικό του μαντείο, πανέντιμο μεταξύ των ανθρώπων». Η περιοχή αρχικά κατοικήθηκε από τους Πελασγούς, που εξαπλώθηκαν στην Ελλάδα μέχρι το 2000 π.Χ. Οι Θεσπρωτοί ήταν μια ινδοευρωπαϊκή φυλή που ήρθε από το Βορρά και εγkαταστάθηκε στην Ηπειρο.
Ενα τμήμα τους, οι Ελλοπες ή Ελλοί, εγκαταστάθηκε στην πεδιάδα των Ιωαννίνων και την κοιλάδα της Δωδώνης. Στη ραψωδία Β της Ιλιάδας μαθαίνουμε ότι οι Σελλοί ήταν ιερατικό και προφητικό γένος που έχτισε την έδρα του και τη θρησκευτική του πρωτεύουσα στη θέση που είναι σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος. Στο ιερό, που υπήρχε από τους Πελασγούς, εγκαταστάθηκαν οι Τομούροι, οι ιερείς-προφήτες, και έτσι το βουνό πήρε την ονομασία Τόμαρος. Εκεί θεώρησαν ότι είναι το μέρος όπου ο Δίας δέχεται τους άλλους θεούς και γενικά περνάει το χρόνο του όταν βρίσκεται μακριά από τη συζυγική εστία. Ο ύμνος των ιερέων της Δωδώνης ήταν: «Ηταν, είναι και θα είναι ο Δίας. Ω μεγάλε Δία. Η γη δίνει καρπούς, γι’ αυτό να δοξάζετε τη μητέρα Γη.»
Είναι προφανής η επιρροή που άσκησαν οι Πελασγοί σε αυτά τα πρώτα ελληνικά φύλα που είχαν θεό τον Δία. Η υπέρτατη θεότης των Πελασγών ήταν η Γη (Ματέρα Γα). Οι Ελληνες τη μετονόμασαν σε Διώνη (παραγωγό), τη συνέζευξαν με τον Δία και τοποθέτησαν τη συζυγική τους κλίνη στις ρίζες της Δωδωναίας Δρυός. Πέριξ, στο δρυόδασος, τοποθετήθηκαν οι Τομούροι με τις Πέλειες ή Πελειάδες (περιστερές). Ο Δίας λεγόταν και «Νάιος» από το αρχαιοελληνικό «ναίω» (=κατοικώ) και διεξάγονταν προς τιμήν του αγώνες κάθε τέσσερα χρόνια στο κοντινό στάδιο που λεγόταν Νάια.
«Ολόκληρος η θεολογική ιστορία των Δωδωναίων απετυπώθη σε νόμισμα του ιερού νομισματοκοπείου Δωδώνης, στη μία όψη του οποίου είναι χαραγμένη η παράσταση της γης, της υψικόρμου και καρποφόρου δρυός, δύο περιστερών κοντά στις ρίζες της δρυός και μιας περιστεράς στα κλαδιά της δρυός. Είναι η στιγμή που ο Δίας ευρίσκεται στη συζυγική του κλίνη, κάτω από τις ρίζες της δρυός. Τα δύο περιστέρια ακούν το συζυγικό διάλογο και με τις κινήσεις των μεταδίνουν τις ειδήσεις προς το τρίτο περιστέρι που βρίσκεται στα κλαδιά και το οποίο, ανάλογα με τις καλές ή κακές ειδήσεις, κάνει ανάμεσα στα κλαδιά και τα ανάλογα φτερουγίσματα» (απόσπασμα από το βιβλίο «Τα Δωδωνοχώρια», Κ. Σ. Αντωνίου).
Τα φτερουγίσματα των περιστεριών άρχισαν αργότερα να ερμηνεύουν και οι ιερείς, οι περίφημοι κατά τον Ομηρο «ανιπτόποδες, χαμιεύναι κοιμώμενοι Σελλοί». Αυτοί δηλαδή που περπατούσαν ξυπόλυτοι και κοιμόνταν στο χώμα. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι πως από τους Σελλούς, Ελλούς ή Ελλοπες πήραμε την ονομασία Ελληνες, όρος που επικράτησε από τον 6ο αιώνα π.Χ. και μετά. Ο Αριστοτέλης θεωρεί τη Δωδώνη πατρίδα όλων των Ελλήνων, αν και το σωστό είναι πως η ονομασία επικράτησε λόγω του κύρους του μαντείου, της κοινής γλώσσας και θρησκείας. Η Δωδώνη θα γνωρίσει την απαξίωση με την επικράτηση του χριστανισμού και το ιερό καταστρέφεται το 391 μ.Χ. Περίπου τότε κόβεται και η Φηγός, η μεγάλη ιερή δρυς, ενώ όλη η περιοχή των ριζών της ανασκάφηκε για έναν φημολογούμενο θησαυρό…

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΔΩΔΩΝΗΣ
Είναι το σήμα κατατεθέν της περιοχής και το βασικό αξιοθέατο – αν και για το τελευταίο έχω κάποιες αντιρρήσεις. Χτίστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. από τον βασιλιά Πύρρο και έχει χωρητικότητα 18.000 θεατές. Ηταν το μεγαλύτερο θέατρο της εποχής του. Κατά την τέλεση των Ναΐων, εκτός από τους αθλητικούς αγώνες στο στάδιο, γίνονταν και θεατρικοί αγώνες.
Το θέατρο καταστράφηκε και επισκευάστηκε δύο φορές. Την πρώτη φορά το κατέστρεψαν οι Αιτωλοί με τον βασιλιά Δωρίμαχο το 219 π.Χ., αλλά την επόμενη χρονιά ο βασιλιάς Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας άρχισε τις επισκευές.
Το 167 π.Χ., ο Ρωμαίος στρατηγός Αιμίλιος Παύλος το κατέστρεψε ξανά, ώσπου το 31 π.Χ. το επισκεύασε πάλι ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος, για να χρησιμοποιηθεί ως αρένα για θηριομαχίες από τους Ρωμαίους. Ο τοίχος που υπάρχει μπροστά από τα πρώτα καθίσματα χτίστηκε αυτή την εποχή για την προστασία των θεατών από τα θηρία.
«Αποκαλύφθηκε από τον Σωτήρη Δάκαρη ο οποίος μαζί με την ομάδα του προχώρησε στην αναστήλωση. Το θέατρο, από τα τέλη της δεκαετίας του ’90, μένει κλειστό και αίτημα όλων των φορέων της περιοχής είναι η άμεση αποπεράτωση των εργασιών, ώστε να ακουστεί και πάλι ο λόγος των τραγικών», γράφει η ιστοσελίδα του δήμου, αλλά καλύτερα οι εργασίες, όπως γίνονται, να μην αποπερατωθούν ποτέ! Στην επίσκεψή σας θα δείτε και ένα μικρό εργοτάξιο μπροστά ακριβώς από το χώρο του θεάτρου. Ουδέν μεμπτόν σε αυτό όσο διαρκούν οι εργασίες. Ομως, εκείνο το πάτωμα από μπετόν γιατί το έριξαν; Τέλος, δεν καταλαβαίνω γιατί υπάρχει πινακίδα «απαγορεύεται η φωτογράφιση»…

ΤΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ
Κατ’ αρχάς τα μικρά χωριά και τους οικισμούς του δήμου. Αν πετύχετε σε γάμο στην περιοχή, αξίζει να τον παρακολουθήσετε. Το γλέντι αρχίζει από το σπίτι του γαμπρου με πιοτό, χορό και όργανα. Στη συνέχεια, «εν χορδαίς και οργάνοις», η πομπή ξεκινάει για το σπίτι της νύφης, όπου χορεύοντας παίρνουν τη νύφη και χορεύοντας πάνε στην εκκλησιά. Αν σας αρέσουν οι πεζοπορίες, υπάρχει μονοπάτι που ξεκινάει από τη Δωδώνη και καταλήγει στην κορυφή της Ολύτσικας (Τόμαρος), στο εκκλησάκι της Παναγίας. Επίσης, άλλο ένα μονοπάτι ξεκινάει από την κορυφή του τοπικού διαμερίσματος Μαντείου μέσα από μια δασώδη περιοχή με φυσικές πηγές νερού και καταλήγει στην κορυφή της Ολύτσικας. Φυσικά, μπορείτε να ανεβείτε στο ορεινό καταφύγιο της Ολύτσικας με το αυτοκίνητο…

ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
H πιο κοντινή διαδρομή είναι μέσω Pίου-Aμφιλοχίας-Αρτας, αλλά υπάρχει και η ωραιότατη διαδρομή μέσω Λαμίας-Kαλαμπάκας-Κορυδαλλού-Μετσόβου που βγαίνει στην Εγνατία – είναι λίγο μακρύτερη από την «παραδοσιακή», αλλά εικαστικά ασύγκριτη.

ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
Mirtali Art Motel
Μαντείο, τηλ. 26510-82.288, 6971-821.788, www.mirtali.gr
Θα βρείτε δέκα πανέμορφα δωμάτια με θέα στο αρχαίο θέατρο, σπιτική φιλοξενία και υπέροχες γεύσεις στην κουζίνα.
Θέα Δωδώνη
Μαντείο, τηλ. 26510-82.583 & 82.296
Χτισμένο στους πρόποδες του Τόμαρου, τα δωμάτια έχουν απρόσκοπτη θέα στο αρχαίο θέατρο και στην πεδιάδα. Ανετα απλά δωμάτια με όλα τα κομφόρ.

ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ
Στις κουζίνες, κατ’ αρχάς, των δύο προαναφερόμενων ξενώνων θα φάτε εξαιρετικά. Στο χωριό Δωδώνη στο ταβερνομπακάλικο της κ. Βούλας. Το παστίτσιο της είναι καταπληκτικό. Στους Μελιγγούς, στο ταβερνομπακάλικο της κ. Αφροδίτης, που ζυμώνει μόνη της το ψωμί. Τέλος, στο καφεταβερνείο της κ. Μάχης στον Πολύγυρο για εξαίσια μελιτζανοσαλάτα και κρέατα στο πήλινο.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Δήμος 2651082623
Αστυνομικός Σταθμός 2651082484