Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την αποδοχή και αποποίηση της κληρονομίας
Η γνώση των θεμάτων της αποδοχής και αποποίησης της κληρονομίας είναι σημαντική καθόσον ολοένα αυξάνεται ο αριθμός των πολιτών που επιβαρύνονται με παντός είδους χρέη, με συνέπεια η αποδοχή κληρονομίας επιβαρυμένης με χρέη να έχει ως αποτέλεσμα ο κληρονόμος να ευθύνεται για αυτά εκτός των άλλων και με την προσωπική του περιουσία
Με διάταξη στον νόμο 5095/2024, επέρχονται αλλαγές στην δήλωση αποδοχής και αποποίησης κληρονομιάς και ορίζονται οι περιπτώσεις που απαιτείται παράσταση δικηγόρου
Αποδοχή της κληρονομίας
Η αποδοχή της κληρονομίας μπορεί να είναι ρητή ή σιωπηρή.
Ρητή αποδοχή κληρονομιάς έχουμε συνήθως όταν αυτή γίνεται με σκοπό τη μεταγραφή της στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο, ώστε να αποκτηθεί η κυριότητα επί ακινήτου της κληρονομιάς. Στην περίπτωση αυτή συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο.
Σιωπηρή αποδοχή κληρονομιάς έχουμε όταν η θέληση του προσωρινού κληρονόμου να γίνει οριστικός συνάγεται από τις πράξεις ή τις παραλείψεις του. Τέτοιες πράξεις που δείχνουν τη θέληση αυτή είναι πχ η αίτηση για έκδοση κληρονομητηρίου που αναγράφει τον αιτούντα ως κληρονόμο, η άσκηση διεκδικητικής αγωγής για πράγμα της κληρονομίας που έλαβε τρίτος, η υποβολή δήλωσης φόρου κληρονομιάς, η χρησιμοποίηση πράγματος της κληρονομιάς σαν δικό του πράγμα και άλλες
Εκτός όμως και από τις ανωτέρω δύο περιπτώσεις, ο νόμος συνάγει αποδοχή της κληρονομιάς και από την παρέλευση άπρακτης της προθεσμίας για αποποίηση, πρόκειται δηλαδή για πλασματική αποδοχή κληρονομιάς. Ειδικότερα, εάν ο προσωρινός κληρονόμος δεν αποποιηθεί εγκαίρως την κληρονομιά, ήτοι εντός τεσσάρων μηνών από τότε που έμαθε ότι κατέστη κληρονόμος και το λόγο για τον οποίο κατέστη κληρονόμος, τεκμαίρεται ότι την αποδέχθηκε. Ακόμη και αν η προθεσμία για την αποποίηση της κληρονομιάς παρήλθε άπρακτη από τον κληρονόμο από αμέλεια, αυτός αποκτά την ιδιότητα του οριστικού κληρονόμου παρά τη θέλησή του και η κατάσταση αυτή είναι αμετάκλητη. Κατά συνέπεια βαρύνεται αυτός και με την προσωπική του περιουσία για τα χρέη της κληρονομιάς και καμία δυνατότητα δεν έχει πλέον να περιορίσει την ευθύνη του μέχρι το ενεργητικό της (συνολική αξία της κληρονομιάς)
Εάν δεν γίνει η σύνταξη συμβολαιογραφικού εγγράφου όπου αναφέρονται τα ακίνητα της κληρονομίας και η μεταγραφή του στο οικείο Υποθηκοφυλακείο, κάποιος θεωρείται μεν κληρονόμος, όμως δεν έχει κυριότητα στα ακίνητα
Προθεσμία για τη ρητή αποδοχή της κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Δήλωση στην ΔΟΥ
Νομικά δεν τίθεται προθεσμία για την αποδοχή της κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο και μεταγραφή του στο οικείο υποθηκοφυλακείο, η οποία μπορεί να γίνει οποτεδήποτε. Όμως φορολογικά τίθεται εξάμηνη προθεσμία για την αποδοχή της κληρονομιάς με την υποβολή δήλωσης στην αρμόδια ΔΟΥ, η οποία αρχίζει
α) όταν υπάρχει διαθήκη, από τότε που αυτή δημοσιεύθηκε στα βιβλία του αρμόδιου Ειρηνοδικείου ή Πρωτοδικείου και
β) όταν δεν υπάρχει διαθήκη, από τότε που επήλθε ο θάνατος του κληρονομούμενου και αποκτήθηκε η ιδιότητα του προσωρινού κληρονόμου.
Εάν παρέλθει η εν λόγω εξάμηνη προθεσμία άπρακτη, δεν υπάρχει κίνδυνος απώλειας του δικαιώματος στα πράγματα της κληρονομιάς, όμως για κάθε μήνα που δεν γίνεται η αποδοχή επιβάλλεται ένα μικρό πρόστιμο πρόστιμο από τη ΔΟΥ, το οποίο καταβάλλεται όταν και αν γίνει η υποβολή δήλωσης στη ΔΟΥ για σύνταξη συμβολαιογραφικής πράξης αποδοχής κληρονομιάς
Αποδοχή κληρονομίας με το ευεργέτημα της απογραφής
Ο κληρονόμος έχει το δικαίωμα, ενός τεσσάρων μηνών από τότε που έλαβε γνώση ότι κατέστη κληρονόμος και την αιτία της κληρονομιάς, να προβεί σε αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής, περιορίζοντας την ευθύνη του για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς μέχρι το ενεργητικό της, δηλαδή μέχρι τη συνολική αξία της κληρονομίας. Στην περίπτωση αυτή οι δανειστές του κληρονομούμενου – θανόντος δεν έχουν το δικαίωμα να επιδιώξουν την ικανοποίηση της απαίτησης που είχαν κατά του κληρονομούμενου στρεφόμενοι κατά της ατομικής περιουσίας του κληρονόμου, ο οποίος αποδέχθηκε με το ευεργέτημα της απογραφής. Η κληρονομιά, αν και περιέρχεται στην κυριότητα του κληρονόμου, είναι εντούτοις χωρισμένη από την ατομική του περιουσία και προσφέρεται για την ικανοποίηση των δανειστών για τις απαιτήσεις τους κατά του κληρονομούμενου – θανόντος.
Η αποποίηση της κληρονομιάς
Η αποποίηση της κληρονομίας επιλέγεται αν τα χρέη του κληρονομούμενου και οι υποχρεώσεις της κληρονομιάς είναι τόσες πολλές που δεν συμφέρει η αποδοχή.
Αποποίηση κληρονομιάς είναι η δήλωση του προσωρινού κληρονόμου ότι δεν δέχεται την κληρονομιά, ότι δηλαδή δεν επιθυμεί να γίνει οριστικός κληρονόμος. Η δήλωση γίνεται στη γραμματεία του αρμόδιου Ειρηνοδικείου (στην περιφέρεια του οποίου δηλαδή είχε την κατοικία του ή τη διαμονή του ο κληρονομούμενος κατά το χρόνο του θανάτου του), ενός τεσσάρων μηνών από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής (ότι δηλαδή κατέστη προσωρινός κληρονόμος) και του λόγου της κληρονομιάς. Σε περίπτωση που ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία του κατοικία στην αλλοδαπή ή που ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν έμενε στην αλλοδαπή, η προθεσμία αυτή ανέρχεται στο ένα έτος.
Η αποποίηση αναφέρεται μόνο στο σύνολο της κληρονομιάς και δεν μπορεί αν περιοριστεί σε μέρος αυτής.
Η αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο τέκνο
Η διαδικασία αποποίησης κληρονομιάς με χρέη πρέπει να γίνει, εμπρόθεσμα, από τους γονείς για τα ανήλικα τέκνα τους
Η αποποίηση κληρονομιάς πρέπει να γίνει από τους γονείς, με ειδική άδεια προς τούτο με την έκδοση δικαστικής απόφασης.
Αρμοδιότητα δικαστηρίου για την αποποίηση της κληρονομιάς του ανήλικου
Η αίτηση για την έκδοση της απόφασης κατατίθεται από τους γονείς του ανηλίκου στη γραμματεία του κατά τόπο αρμόδιου Ειρηνοδικείου, στην περιφέρεια του οποίου κατοικεί ο ανήλικος, με τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας. Ο ανήλικος που τελεί υπό γονική μέριμνα έχει κατοικία την κατοικία των γονέων του ή του γονέα που ασκεί μόνος του τη γονική μέριμνα (άρθρο 56 παράγραφος 1 εδάφιο α ΑΚ).
Προθεσμία αποποίησης κληρονομιάς όταν πρόκειται για ανήλικο
Η αποποίηση της κληρονομίας, όπως για τους ενήλικες, έτσι και για τους ανηλίκους, μπορεί και πρέπει επί ποινή ακυρότητας να γίνει μέσα σε αποκλειστική προθεσμία που προβλέπεται στη διάταξη του άρθρου 1847 του Αστικού Κώδικα, η οποία ορίζει ότι η προθεσμία αυτή κατά κανόνα είναι τετράμηνη, με εξαίρεση δύο περιπτώσεις, στις οποίες η προθεσμία είναι ενός έτους και ειδικότερα α) αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή β) αν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή (δηλαδή έμαθε ότι έγινε κληρονόμος) όταν διέμενε στο εξωτερικό
Έναρξη προθεσμίας αποποίησης κληρονομιάς
Σύμφωνα με τη διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 1847 του Αστικού Κώδικα, η προθεσμία αποποίησης κληρονομιάς αρχίζει από τότε που ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή και το λόγο της, ενώ σε επαγωγή από διαθήκη (αν δηλαδή ο κληρονόμος κληρονομεί δυνάμει διαθήκης) η προθεσμία αρχίζει μετά τη δημοσίευση της διαθήκης. Εάν η κληρονομιά επάγεται σε πρόσωπο ανίκανο για δικαιοπραξία, η γνώση της επαγωγής και του λόγου της ελέγχεται στο πρόσωπο του νομίμου αντιπροσώπου. Ειδικότερα, σε περίπτωση ανηλίκου που τελεί υπό γονική μέριμνα το στοιχείο της γνώσης, προκειμένου να αρχίσει να τρέχει η αποκλειστική προθεσμία της αποποίησης, κρίνεται στο πρόσωπο των γονέων του. Δηλαδή, η τετράμηνη προθεσμία ξεκινά από τότε που οι γονείς του ανήλικου έμαθαν ότι το τέκνο τους κατέστη κληρονόμος.
Παρέλευση άπρακτης της τετράμηνης προθεσμίας
Αν παρέλθει η τετράμηνη προθεσμία τότε θεωρείται ότι η κληρονομιά έγινε αποδεκτή από τα τέκνα. Αποποίηση κληρονομιάς μετά την παρέλευση της τετράμηνης προθεσμίας είναι άκυρη.
Σημείωση: Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πόσο μεγάλη σημασία έχει η αποποίηση της κληρονομιάς με χρέη (και ιδιαίτερα από ανήλικο) και συνιστάται η συνδρομή δικηγόρου εξειδικευμένου σε θέματα κληρονομιάς
Υποβολή Δήλωσης κληρονομιάς
1. Από τον υπόχρεο ή από πληρεξούσιο
Η δήλωση υποβάλλεται με κατάθεση στον προϊστάμενο της αρμόδιας δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας από τους υπόχρεους κατά το άρθρο 61 ή από τους πληρεξουσίους αυτών και υπογράφεται από αυτούς ενώπιον του αρμόδιου υπαλλήλου που την παραλαμβάνει.
2. Με δικαστικό επιμελητή ή με δικηγόρο
Η δήλωση οποιουδήποτε υπόχρεου μπορεί να επιδοθεί στον προϊστάμενο της αρμόδιας δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας και με δικαστικό επιμελητή, στην περίπτωση όμως αυτή το γνήσιο της υπογραφής των υπόχρεων ή των πληρεξουσίων, καθώς και η τυχόν αδυναμία υπογραφής, βεβαιώνονται ατελώς από οποιαδήποτε διοικητική αρχή, με εξαίρεση την περίπτωση κατά την οποία η δήλωση υπογράφεται από πληρεξούσιο δικηγόρο, οπότε αρκεί η αναγραφή των στοιχείων της επαγγελματικής ταυτότητας του.
3. Όταν ο υπόχρεος αδυνατεί να την υπογράψει
Αν ο υπόχρεος σε δήλωση αδυνατεί να την υπογράψει, η αδυναμία αυτή βεβαιώνεται έγγραφα και ενυπόγραφα στη δήλωση από τον αρμόδιο υπάλληλο που την παραλαμβάνει.
4. Πληρεξουσιότητα με απλή επιστολή
Η πληρεξουσιότητα για την υποβολή της δήλωσης μπορεί να δοθεί και με απλή επιστολή, η οποία θεωρείται ατελώς για το γνήσιο της υπογραφής του αντιπροσωπευομένου από οποιαδήποτε διοικητική αρχή.
Αρμόδια ΔΟΥ για την παραλαβή των δηλώσεων φόρου κληρονομιών, δωρεών και γονικών παροχών
ΠΟΛ 1073/03.05.2006 (Αρ. Πρωτ. 1042978/183/Α 0013)
Στην υπηρεσία μας υποβάλλονται ερωτήματα σχετικά με την αρμοδιότητα των ΔΟΥ για την παραλαβή των δηλώσεων φόρου κληρονομιών, δωρεών και γονικών παροχών. Ειδικότερα στην πράξη κατά την υποβολή των δηλώσεων αυτών παρουσιάζεται πολύ συχνά το φαινόμενο να προσκομίζονται δημόσια έγγραφα, πιστοποιητικά ή βεβαιώσεις (ληξιαρχική πράξη θανάτου, πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, πρακτικό δημοσίευσης διαθήκης, συμβόλαιο κλπ) στα οποία αναγράφεται διαφορετικός τόπος κατοικίας. Πολλές δε φορές είναι πιθανό ο αναγραφόμενος τόπος κατοικίας να μη συμπίπτει ούτε με τον τόπο κατοικίας που έχει δηλωθεί στο μητρώο του φορολογούμενου.
Για το θέμα αυτό σας γνωρίζουμε τα ακόλουθα:
1. Με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 66 του Κώδικα Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών και Γονικών παροχών, ο οποίος κυρώθηκε με το Ν. 2961/2001 (Φ.Ε.Κ. 266 Α΄/22.11.2001), θεσπίζεται γενική αρχή, σύμφωνα με την οποία για την αποδοχή της δήλωσης φόρου κληρονομιάς, την περαιτέρω διαδικασία ελέγχου της ειλικρίνειας αυτής και τον προσδιορισμό και βεβαίωση του προκύπτοντος φόρου, αρμόδια είναι η ΔΟΥ στη χωρική αρμοδιότητα της οποίας είχε την κατοικία του ο κληρονομούμενος. Αν ο κληρονομούμενος είχε την κατοικία του στην αλλοδαπή αλλά απεβίωσε στην Ελλάδα, αρμόδια είναι η ΔΟΥ, στη χωρική αρμοδιότητα της οποίας απεβίωσε ο κληρονομούμενος, ενώ, αν ο κληρονομούμενος δεν κατοικούσε ούτε απεβίωσε στην Ελλάδα, αρμόδια είναι η ΔΟΥ Κατοίκων Εξωτερικού. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών μπορεί για αποχρώντες λόγους να ορίζεται άλλη ΔΟΥ ως αρμόδια, αντί της κατά τις προαναφερθείσες διατάξεις αρμόδιας, είτε μετά από αίτηση του υπόχρεου σε φόρο ή και οίκοθεν, είτε πριν είτε μετά την υποβολή της δήλωσης. Εάν η κατά το νόμο αρμόδια ΔΟΥ και η ΔΟΥ που ζητείται να ορισθεί ως αρμόδια υπάγονται στην αρμοδιότητα της αυτής Οικονομικής Επιθεώρησης, ο καθορισμός της νέας αρμοδιότητας γίνεται με απόφαση του Προϊσταμένου της οικείας Οικονομικής Επιθεώρησης (παράγραφοι 2, 3 και 4 του άρθρου 66).
Στο άρθρο 87 του Κώδικα ορίζεται ότι αρμόδια για την παραλαβή των δηλώσεων φόρου δωρεάς ή γονικής παροχής και τη βεβαίωση του αναλογούντος φόρου είναι η ΔΟΥ της κατοικίας του δωρητή ή γονέα αντίστοιχα. Προκειμένου όμως για δωρητή ή παρέχοντα γονέα ο οποίος κατοικεί στην αλλοδαπή, αρμόδια είναι η ΔΟΥ Κατοίκων Εξωτερικού. Δυνατότητα ορισμού άλλης από την κατά το νόμο αρμόδια ΔΟΥ με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών ή του Προϊσταμένου της οικείας Οικονομικής Επιθεώρησης παρέχεται και στη φορολογία δωρεών και γονικών παροχών, κατ’ αναλογία με τα ισχύοντα στη φορολογία κληρονομιών. Όταν η κατάρτιση του συμβολαίου γίνεται σε πόλη διάφορη της έδρας της αρμόδιας ΔΟΥ, η δήλωση μπορεί να υποβάλλεται στη ΔΟΥ του τόπου κατάρτισης του συμβολαίου. Στην περίπτωση αυτή, η ΔΟΥ που παραλαμβάνει τη δήλωση, παραδίδει το δεύτερο αντίτυπο θεωρημένο στους συμβαλλόμενους, ενώ το πρώτο το διαβιβάζει αμέσως στην αρμόδια ΔΟΥ για τη βεβαίωση του φόρου και την περαιτέρω διαδικασία. (Ως ΔΟΥ του τόπου κατάρτισης του συμβολαίου θεωρείται κατά κανόνα η ΔΟΥ της έδρας του συμβολαιογράφου, αφού κατά τη συνήθη συναλλακτική πρακτική η κατάρτιση των συμβολαίων λαμβάνει χώρα στην έδρα αυτού.) Αν το συμβολαιογραφικό έγγραφο το συστατικό της δωρεάς ή γονικής παροχής καταρτίζεται στην αλλοδαπή ενώπιον του εκεί Έλληνα Προξένου, η δήλωση επιδίδεται στον Πρόξενο, στον οποίο καταβάλλεται και ολόκληρος ο αναλογών φόρος.
Κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 68 του Κώδικα (στο οποίο παραπέμπει και το άρθρο 89 αυτού και ισχύει και στη φορολογία δωρεών και γονικών παροχών) η δήλωση υποβάλλεται με κατάθεση στην αρμόδια ΔΟΥ από τους υπόχρεους σε φόρο ή από τους πληρεξούσιους αυτών και υπογράφεται από αυτούς ενώπιον του αρμοδίου υπαλλήλου που την παραλαμβάνει.(Για το θέμα της πληρεξουσιότητας για την υποβολή της δήλωσης σας έχουν δοθεί οδηγίες με την εγκύκλιό μας 1040321/198/B0013/13-5-04 ΠΟΛ. 1046). Η δήλωση οποιουδήποτε υπόχρεου μπορεί να επιδοθεί και με δικαστικό επιμελητή. Αν ο υπόχρεος σε δήλωση διαμένει εκτός της περιφέρειας της αρμόδιας ΔΟΥ, η δήλωση μπορεί να υποβληθεί στον προϊστάμενο της ΔΟΥ του τόπου διαμονής του. Αν ο υπόχρεος σε δήλωση διαμένει στην αλλοδαπή, η δήλωση μπορεί να υποβληθεί στο οικείο Ελληνικό Προξενείο. Και στις δύο τελευταίες περιπτώσεις οι αρχές που παραλαμβάνουν τις δηλώσεις έχουν υποχρέωση να τις καταχωρούν την ίδια ημέρα στο οικείο υπηρεσιακό πρωτόκολλο και να τις αποστέλλουν χωρίς καθυστέρηση με απόδειξη στην αρμόδια ΔΟΥ. Ως ημερομηνία παραλαβής της δήλωσης στην περίπτωση αυτή λογίζεται η αναγραφόμενη στη δήλωση ημερομηνία καταχώρισης στο υπηρεσιακό πρωτόκολλο της αρχής που την παραλαμβάνει. Αυτός που παραλαμβάνει τη δήλωση υποχρεώνεται να χορηγεί σε αυτόν που την υποβάλλει απόδειξη παραλαβής.
2. Σύμφωνα με το άρθρο 67 του Κώδικα η δήλωση φόρου κληρονομίας περιλαμβάνει όλα τα κληρονομιαία στοιχεία, είτε φορολογούνται είτε όχι. Στην αρχική δήλωση αναγράφονται, χωρίς προσδιορισμό της αξίας τους, και όλα τα κληρονομιαία στοιχεία, για τα οποία, είτε αυτεπάγγελτα εκ του νόμου είτε με απόφαση του Προϊσταμένου της ΔΟΥ, μετατίθεται ο χρόνος γένεσης της φορολογικής ενοχής. Για τα στοιχεία αυτά υποβάλλεται νέα φορολογική δήλωση, κατά το χρόνο που θα γεννηθεί γι΄ αυτά η φορολογική υποχρέωση, η οποία καταχωρείται στο φάκελο της αρχικής δήλωσης, αφού η υπόθεση φόρου κληρονομιάς είναι ενιαία.
Κατά το άρθρο 88 του Κώδικα αντίστοιχα στη δήλωση φόρου δωρεάς ή γονικής παροχής αναγράφονται όλα τα αντικείμενα της δωρεάς ή της γονικής παροχής, ανεξάρτητα αν αυτά φορολογούνται ή όχι ή μετατίθεται κατά το άρθρο 40 ο χρόνος γένεσης της φορολογικής ενοχής. Κατά το χρόνο γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης απαιτείται η υποβολή νέας δήλωσης, διακρίνουμε δε τις πιο κάτω περιπτώσεις:
• εάν στην αρχική δήλωση περιλαμβάνονται τόσο περιουσιακά στοιχεία τα οποία έχουν υπαχθεί σε φόρο όσο και άλλα για τα οποία έχει μετατεθεί ο χρόνος φορολογίας και έχει μεσολαβήσει αλλαγή του τόπου κατοικίας του δωρητή – γονέα, η νέα δήλωση θα υποβληθεί στην αρχική ΔΟΥ, στην οποία εκκρεμεί ο σχετικός φάκελος (π.χ. γονική παροχή πλήρους κυριότητας ακινήτου και της ψιλής κυριότητας άλλου ακινήτου με αναβολή φορολογίας και παραίτηση του επικαρπωτή ή υποβολή αιτήματος άμεσης φορολόγησης μετά την αλλαγή της κατοικίας του γονέα),
• εάν στην αρχική δήλωση περιλαμβάνονται μόνο περιουσιακά στοιχεία για τα οποία έχει μετατεθεί ο χρόνος φορολογίας και έχει μεσολαβήσει αλλαγή του τόπου κατοικίας του δωρητή – γονέα, η νέα δήλωση θα υποβληθεί στη ΔΟΥ του τόπου κατοικίας αυτού κατά το χρόνο γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης και θα ενημερωθεί σχετικά οίκοθεν η ΔΟΥ στην οποία εκκρεμεί ο σχετικός φάκελος, προκειμένου να αρχειοθετηθεί (π.χ. γονική παροχή της ψιλής κυριότητας με αναβολή φορολογίας και παραίτηση του επικαρπωτή ή υποβολή αιτήματος άμεσης φορολόγησης μετά την αλλαγή της κατοικίας του γονέα),
• εάν με την αρχική δήλωση δεν έχει γεννηθεί φορολογική υποχρέωση π.χ. όταν η πρόταση για κατάρτιση σύμβασης και η αποδοχή αυτής γίνονται με χωριστά έγγραφα και έχει μεσολαβήσει αλλαγή του τόπου κατοικίας του δωρητή – γονέα, η νέα δήλωση κατατίθεται στη νέα ΔΟΥ,
• στην περίπτωση δωρεάς αιτία θανάτου, είτε αυτή είχε γίνει αποδεκτή από το δωρεοδόχο πριν το θάνατο του δωρητή είτε έγινε αποδεκτή μετά το θάνατο αυτού, η δήλωση υποβάλλεται στη ΔΟΥ της τελευταίας πριν από το θάνατο κατοικίας του δωρητή.
Σημειώνεται παρεμπιπτόντως ότι κατά την παραλαβή των δηλώσεων φόρου κληρονομιών, δωρεών και γονικών παροχών τα κατά το νόμο συναπτέα σε αυτές δικαιολογητικά έγγραφα, πιστοποιητικά και βεβαιώσεις (ληξιαρχική πράξη θανάτου, πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, πρακτικό δημοσίευσης διαθήκης, συμβόλαια κ.λπ.) μπορούν να υποβληθούν είτε πρωτότυπα είτε ακριβή αντίγραφα αυτών, σύμφωνα με τις διατάξεις των νόμων 2690/1999, 3345/2005 και 3448/2006.
3. Από την εγκύκλιο 1051563/1800/ΔΜ/ ΠΟΛ. 1120/27.4.1998 με την οποία δίδονταν οδηγίες για την ορθή εφαρμογή της υπουργικής απόφασης «περί υποχρεωτικής χορήγησης Αριθμού Φορολογικού Μητρώου (Α.Φ.Μ.) και διαδικασίες απόδοσής του» καθώς και από τις διατάξεις της παραγράφου 7 του άρθρου 8 του Ν. 2873/2000 καθώς και της παραγράφου 1β του άρθρου 36 του Ν. 2859/2000 προκύπτει ότι στην περίπτωση αλλαγής της διεύθυνσης κατοικίας του φορολογούμενου υποβάλλεται στη ΔΟΥ δήλωση μεταβολής ατομικών στοιχείων (Μ1).
4. Προκειμένου, να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά τα προβλήματα αρμοδιότητας των ΔΟΥ, που ανακύπτουν από την τυχόν διαφορετική αναγραφή του τόπου κατοικίας του κληρονομούμενου ή του δωρητή ή του παρέχοντα γονέα, και θεωρώντας δεδομένο ότι η εικόνα του φορολογουμένου, όπως αυτή προκύπτει από τα στοιχεία που είναι καταχωρημένα από τη ΓΓΠΣ στο μητρώο αυτού, περιέχει όλες τις πληροφορίες που μας είναι απαραίτητες για την επιβολή των φορολογικών υποχρεώσεων, το βασικό στοιχείο της κατοικίας του κληρονομούμενου, δωρητή ή γονέα θα εξετάζεται από το μητρώο αυτού. Αρμόδια συνεπώς ΔΟΥ για την παραλαβή κ.λπ. των δηλώσεων φόρου κληρονομίας ή δωρεάς ή γονικής παροχής είναι η ΔΟΥ της κατοικίας που προκύπτει από την εικόνα του φορολογικού μητρώου που έχει ο δωρητής ή ο παρέχων γονέας ή ο κληρονομούμενος (και όχι η ΔΟΥ της επαγγελματικής έδρας αυτού), ανεξάρτητα αν από οποιοδήποτε άλλο προσκομιζόμενο στοιχείο ή έγγραφο ή βεβαίωση προκύπτει τόπος κατοικίας διαφορετικός από τον δηλωθέντα στο μητρώο αυτού. Ο έλεγχος της κατοικίας του κληρονομούμενου, δωρητή ή γονέα και συνεπώς η διαπίστωση της αρμοδιότητας της ΔΟΥ θα γίνεται οίκοθεν κατά το στάδιο υποβολής της δήλωσης φόρου κληρονομιάς, δωρεάς ή γονικής παροχής.
Στις περιπτώσεις κληρονομιών στις οποίες προκύπτει ότι ο κληρονομούμενος δεν είχε αριθμό φορολογικού μητρώου (και συνεπώς δεν συμπληρώνεται και η σχετική ένδειξη στην υποβαλλόμενη δήλωση) αρμόδια ΔΟΥ είναι εκείνη του τόπου της κατοικίας αυτού, η οποία πρέπει να προκύπτει από τα προσκομιζόμενα με τη δήλωση έγγραφα. Όταν με βάση τα έγγραφα αυτά ανακύπτει θέμα διάστασης ως προς τον τόπο κατοικίας του κληρονομούμενου, η αρμόδια ΔΟΥ ορίζεται με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών (ή του Προϊσταμένου της οικείας Οικονομικής Επιθεώρησης κατά τα προαναφερθέντα), είτε μετά από αίτηση του υπόχρεου σε φόρο ή και οίκοθεν, είτε πριν είτε μετά την υποβολή της δήλωσης.
Στα πλαίσια δε της εξυπηρέτησης του πολίτη, η δήλωση παραλαμβάνεται από τη ΔΟΥ στην οποία προσέρχεται ο υπόχρεος σε φόρο (μία από τις συναρμόδιες), η οποία και μεριμνά για την υποβολή του αιτήματος έκδοσης της υπουργικής απόφασης περί ορισμού της αρμόδιας ΔΟΥ
Τα άρθρα του Αστικού Κώδικα που αναφέρονται στην κληρονομία είναι τα εξής:
Άρθρο 1846. Αυτοδίκαιη κτήση: Ο κληρονόμος αποκτά αυτοδικαίως την κληρονομία μόλις γίνει η επαγωγή, με την επιφύλαξη της διάταξης του άρθρου 1198.
Άρθρο 1847. Αποποίηση: Ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της. Στην επαγωγή από διαθήκη η προθεσμία δεν αρχίζει πριν από τη δημοσίευση της διαθήκης. Αν ο κληρονόμος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διέμενε στο εξωτερικό, η προθεσμία είναι ενός έτους. Η προθεσμία αναστέλλεται από τους ίδιους λόγους που αναστέλλεται και η παραγραφή.
Άρθρο 1848. Δήλωση αποποίησης: Η αποποίηση γίνεται με δήλωση στο γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομίας. Για αποποίηση που γίνεται με αντιπρόσωπο απαιτείται ειδική πληρεξουσιότητα με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Το δημόσιο δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία που του έχει επαχθεί εξ αδιαθέτου.
Άρθρο 1849. Η αποποίηση είναι άκυρη αν ο κληρονόμος έχει ρητά ή σιωπηρά δηλώσει ότι αποδέχεται την κληρονομία. Από τη σύνταξη απογραφής της κληρονομίας και μόνο δεν συνάγεται τέτοια δήλωση.
Άρθρο 1850. Η αποποίηση είναι άκυρη, αν γίνει μετά την πάροδο της προθεσμίας για αποποίηση. Αν περάσει η προθεσμία, η κληρονομία θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή.
Άρθρο 1851. Αποποίηση χωρίς επαγωγή: Η αποδοχή ή η αποποίηση της κληρονομίας είναι άκυρη, αν έγινε πριν από την επαγωγή ή από πλάνη ως προς το λόγο της επαγωγής. Επίσης είναι άκυρη, αν έγινε υπό αίρεση ή προθεσμία ή για μέρος της κληρονομίας.
Άρθρο 1852. Αποποίηση και αποδοχή από άλλο λόγο: Εκείνος που αποποιήθηκε την κληρονομία που του έχει επαχθεί από διαθήκη μπορεί να την αποδεχτεί, αν ύστερα του επαχθεί εξ αδιαθέτου.
Άρθρο 1853. Περισσότερες μερίδες: Αν ο κληρονόμος καλείται σε περισσότερες μερίδες από τον ίδιο ή από διάφορους λόγους, μπορεί να αποδεχτεί ή να αποποιηθεί κάθε μία απ’ αυτές χωριστά, εκτός αν ο διαθέτης διέταξε διαφορετικά.
Άρθρο 1854. Οι κληρονόμοι του κληρονόμου: Το δικαίωμα για αποποίηση της κληρονομία μεταβαίνει στους κληρονόμους του κληρονόμου.
Άρθρο 1855. Αν πεθάνει ο κληρονόμος πριν από την παρέλευση της προθεσμίας για αποποίηση, η προθεσμία αυτή δεν λήγει πριν από την παρέλευση της προθεσμίας για αποποίηση που τάσσεται για την κληρονομία του κληρονόμου. Αν υπάρχουν περισσότεροι κληρονόμοι του κληρονομούμενου, ο καθένας μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία κατά το μέρος που αντιστοιχεί στη μερίδα του.
Άρθρο 1856. Συνέπειες της αποποίησης: Αν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομία η επαγωγή προς εκείνον που αποποιήθηκε θεωρείται ότι δεν έγινε. Η κληρονομία επάγεται σ’ εκείνον που θα είχε κληθεί, αν εκείνος που αποποιήθηκε δεν ζούσε κατά το θάνατο του κληρονομούμενου. Η επαγωγή θεωρείται ότι έγινε κατά το θάνατο του κληρονομούμενου.
Άρθρο 1857. Αμετάκλητο της αποποίησης: Η αποδοχή ή η αποποίηση της κληρονομίας είναι αμετάκλητη. Η αποδοχή ή η αποποίηση που οφείλεται σε πλάνη ή απειλή ή απάτη κρίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις για τις δικαιοπραξίες – η αγωγή για την ακύρωση τους παραγράφεται μετά ένα εξάμηνο. Η πλάνη σχετικά με το ενεργητικό ή το παθητικό της κληρονομίας δεν θεωρείται ουσιώδης. Οι διατάξεις του άρθρου αυτού εφαρμόζονται και σε αποδοχή που συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας για αποποίηση.
Άρθρο 1858. Αγωγές κατά της κληρονομίας: Όσο ο κληρονόμος έχει το δικαίωμα να αποποιηθεί την κληρονομία δεν μπορεί να ασκηθεί δικαστικώς εναντίον του αξίωση που στρέφεται κατά της κληρονομίας, εκτός αν έχει διοριστεί κηδεμόνας της σχολάζουσας κληρονομίας.
Άρθρο 1859. Η διαχείριση πριν από την αποποίηση: Διαχειριστική πράξη που έγινε από εκείνον που αποποιήθηκε, πριν από την αποποίηση της κληρονομίας, κρίνεται απέναντι στον κληρονόμο κατά τις διατάξεις για τη διοίκηση αλλοτρίων. Η διάθεση αντικειμένου πριν από την αποποίηση της κληρονομίας, από εκείνον που την αποποιήθηκε, εφόσον δεν μπορούσε χωρίς ζημία της κληρονομίας να αναβληθεί, καθώς και η μονομερής δικαιοπραξία τρίτου προς αυτόν ως κληρονόμο, παραμένουν ισχυρές και μετά την αποποίηση.
Σχετικά:
Κληρονομία χωρίς διαθήκη. Με ποια σειρά καλούνται οι κληρονόμοι
Πως πρέπει να είναι γραμμένη η ιδιόγραφη διαθήκη για να είναι έγκυρη
Το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στον Οδηγό του Πολίτη (odigostoupoliti.eu). Επιτρέπεται η αναδημοσίευση (όχι αυτολεξεί) του περιεχομένου του παρόντος άρθρου, μόνο με αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link)(https://www.odigostoupoliti.eu), της πηγής προέλευσης
