Αμοργός. Ο ακρίτας των κυκλάδων

Αμοργός. Ο ακρίτας των Κυκλάδων. Το πανέμορφο κυκλαδονήσι κατοικείται από την 4η χιλιετία π.Χ. Στην αρχαιότητα η Αμοργός ήταν γνωστή με διάφορες ονομασίες όπως: Υπερία, Πατάγη ή Πλατάγη, Ψυχία, Καρκησία. Αναφέρεται και ως Τρίπολη, επειδή στο νησί υπήρχαν τρεις πόλεις: Αρκεσίνη, Καρκησία, Αιγιάλη (ή Μελανία). Αυτές οι τρεις πόλεις βρίσκονται στα ανατολικά παράλια του νησιού, γιατί μόνο εκεί υπήρχαν τα κατάλληλα φυσικά λιμάνια.

Mε την πάροδο του χρόνου το όνομα της Aμοργού αλλοιώθηκε σε Aμολγόν, Aμουργόν, Aμοργίαν και Aμουργίαν. Aπό τον πέμπτο αιώνα συναντάται και το όνομα Aμουλγός από τον Eπίσκοπο Θεόδωρο που υπέγραψε στην Kωνσταντινούπολη σε σύνοδο, ως Θεόδωρος Eπίσκοπος Παρίων, Σιφνίων και Aμουλγίων.

Η ονομασία της Αμοργού, πιθανώς, προήλθε από το φυτό άμοργος, (λινοκαλάμη) που ήταν άφθονο στο νησί και κατά την αρχαιότητα έδινε τους περιζήτητους αμοργίνους χιτώνες. Το φυτό, ως πρώτη ύλη, το εκμεταλλευόταν, μέχρι τις αρχες του 20ου αιώνα, κάποια Βρεττανική βιομηχανία, η οποία, αφού ρήμαξε το φυσικό περιβάλλον και εξάντλησε όλα τα φυσικά απόθέματα, έπαψε να ενδιαφέρεται για την Αμοργό και αναζήτησε άλλους «πεινασμένους ιθαγενείς» στον πλανήτη. Από το φυτό άμοργο ύφαιναν στην αρχαιότητα τους περίφημους γυναικείους χιτώνες, που ονομάζονταν Αμόργεια ή Αμοργινά ή Αμοργίδες. Πρέπει να ήταν ιδιαίτερα σεξουαλικοί χιτώνες μιας και τους φορούσαν οι γυναίκες σε ιδιαίτερες στιγμές, γιατί ήταν πολύ διαφανείς και άφηναν το σώμα να φαίνεται γυμνό. Η Λυσιστράτη, μάλιστα, φαίνεται να παρακινεί τις γυναίκες να φορέσουν τους Αμοργινούς χιτώνες για να διεγείρουν ερωτικά τους άνδρες (Αριστ. Λυσιστράτη στ. 150, 735, 737).

H ιστορία της Αμοργού αναφέρεται σε μία από τις πρώτες εγκυκλοπαίδειες (1889), που εκδόθηκαν στην Ελλάδα. Πρόκειται για το «Λεξικόν Εγκυκλοπαιδικόν» και ο Ν. Πολίτης αναφέρει ότι η Αμοργός αποτελεί «το ανατολικώτατον σημείον της ελευθέρας Ελλάδος». Ο Πολίτης στη συνέχεια αναφέρει ότι η Αμοργός δε διαθέτει άφθονα νερά. Η κυριότερη πηγή ρέοντος ύδατος είναι στον Άγιο Γεώργιο του Βαλσαμίτη, στον οποίο οι ιερείς ασκούσαν την λεκανομαντεία στην περίοδο της τουρκοκρατίας και στα προηγούμενα χρόνια, συνεχίζοντας, ίσως, αρχαίες παραδόσεις. Ο παπάς-λεκανομάντης ήταν μία από τις πιο τρανές αποδείξεις της αδιάκοπτης συνέχειας του ελληνισμού. Αλήθεια, ο σημερινός παπά-γιάπις ή η μονή – realestate τι αντιπροσωπεύoυν;

Ο πληθυσμός της Αμοργού στην απογραφή του 1889 αριθμούσε 4.058 άτομα, εκ των οποίων 2.641 στον δήμο Αμοργού και 1.417 στον δήμο Αιγιάλης. Σήμερα, ο πληθυσμός ανέρχεται στα 1.859 άτομα (απογραφή του 2001).

Οδηγίες προς ναυτιλλομένους

Ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες οι πλόες προς το νησί καθίστανται δύσκολες, γιατί η κίνηση των πλεούμενων είναι αυξημένη και οι υποδομές ανεπαρκείς. Το φθινόπωρο και την Άνοιξη τα πλεούμενα είναι περιορισμένα, αλλά οι άνεμοι σφοδρότατοι.
«Πλησιάζοντας την Αμοργό, από τη Δονούσα, κατευθυνόμαστε στο πρώτο σημείο αγκυροβολίου προς τα ανατολικά, προς τον όρμο και το λιμάνι της Αιγιάλης (Γιάλης), όπου μπορεί κανείς να πρυμνοδετήσει ή να δέσει με την πλώρη στο μώλο και στην προκυμαία. Ο πυθμένας έχει βράχια και υπολείμματα από παλιά ρεμέτζα, γι’ αυτό είναι καλύτερο να χρησιμοποιήσει κανείς «κλέφτη» στην άγκυρα. Ο όρμος είναι ανοιχτός προς δυτικά-νοτιοδυτικά και μπορεί κανείς να «κρατηθεί» σχετικά καλά στο λιμάνι με το μελτέμι. Δυνατότητα αγκυροβολίου αρόδο υπάρχει και στα βόρεια του όρμου, όπου είναι καλύτερα όμως όταν επικρατεί μπουνάτσα…

Πλέοντας προς τα νοτιοδυτικά με προορισμό τα Κατάπολα, στην πλώρη μας έχουμε τη νησίδα Νικουριά, στα νοτιοανατολικά της οποίας σχηματίζεται ένας όμορφος κολπίσκος, προφυλαγμένος σχετικά από τους βοριάδες, όπου μπορεί κανείς να αγκυροβολήσει σε βάθη 3-5 μ. σε αμμώδη πυθμένα. Ο πορθμός μεταξύ Νικουριάς και Αμοργού είναι βατός, με βάθος περίπου 5 μ. και μπορεί κάποιος να τον διασχίσει χωρίς πρόβλημα, αν κρατηθεί κοντύτερα στη Νικουριά, καθώς στο σημείο αυτό της Αμοργού (Αγ. Παύλος) υπάρχουν αβαθή.

Αφήνοντας στα αριστερά μας το φάρο των Καταπόλων, εισερχόμαστε στον ομώνυμο όρμο, που αποτελεί και το κύριο λιμάνι του νησιού. Εδώ μπορεί κανείς να πρυμνοδετήσει στο εσωτερικό τμήμα του λιμανιού, προς ανατολικά της προβλήτας του πλοίου της γραμμής ή να βρει καταφύγιο αρόδο σε διάφορα σημεία του όρμου, κυρίως στα βόρεια, προς το Ξυλοκερατίδι ή σε μικρούς ορμίσκους δυτικά και βορειοδυτικά αυτού.

Στο νότιο τμήμα της Αμοργού ενδείκνυται αγκυροβόλι σε δύο σημεία: στο Ακρωτήρι (νότια της νησίδας Πεταλίδι) και στην Καλοταρίτισσα. Το πρώτο βρίσκεται σε ένα στενό ορμίσκο, κατάλληλο κυρίως αν επικρατεί μπουνάτσα, που διαθέτει μολίσκο με βάθος 2 μ. περίπου. Ο όρμος της Καλοταρίτισσας, νότια της νησίδας Γραμβούσα, είναι σχετικά ασφαλής με όλους τους καιρούς ακόμη και με ισχυρό μελτέμι. Το αγκυροβόλι γίνεται σε βάθη 3-5 μ., ενώ είναι δυνατό να δέσει κανείς και στο μικρό μώλο, στα βόρεια του όρμου, με την πλώρη»

Αξίζει να δείτε

Α. Το Βυζαντινό Μοναστήρι της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας, προστάτιδας του νησιού, όπου φυλάσσονται σπάνιες εικόνες και χειρόγραφα. Αποτελεί αρχιτεκτονικό αριστούργημα και προκαλεί δέος με τη θέση του στην απροσπέλαστη πλαγιά βράχου. Ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό το 1088, προς τιμήν της σχεδιασμένης από τον Ευαγγελιστή Λουκά εικόνας της Παναγίας την οποία τον καιρό της Εικονομαχίας είχε στείλει μια γυναίκα από το Χόζοβο της Μικράς Ασίας.

Β. Τις δύο υποθαλάσσιες σπηλιές που υπάρχουν στον Μούρο.

Γ. Τη διάσημη παραλία της Αγίας Άννας με τα κρυστάλλινα νερά. Θεωρείται ένα από τα must του νησιού, γιατί εδώ γυρίστηκε και το «απέραντο γαλάζιο», 1988, του Λικ Μπεσόν (λες και χρειαζόμαστε την έγκριση των ξένων για να αποδεχτούμε τα μαγευτικά τοπία του τόπου μας).

Δ. Γύρω από την Αμοργό βρίσκονται και κάποιες βραχονησίδες όπως η Νικουριά στις βορειοδυτικές ακτές του νησιού και η Γραμπούσα 36ο 48΄41 54΄΄Ν 25ο 44΄39 06΄΄Ε στο δυτικό του άκρο. Κοντά στην Κάτω μεριά βρίσκεται και η βραχονησίδα πεταλίδα

Γιώργος Δαμιανός