Άμφισσα: H φιλόξενη πρωτεύουσα της Φωκίδας
Παρά το ότι δεν είναι τουριστικά ανεπτυγμένη, η πρωτεύουσα της Φωκίδας είναι μια γλυκιά πόλη με πολλά αξιοθέατα και φιλόξενους κατοίκους, που υπόσχεται παραπάνω από ευχάριστη διαμονή στον επισκέπτη της
Όταν μια πόλη σαν την Αμφισσα βρίσκεται στη σκιά δημοφιλών τουριστικών προορισμών, όπως η Αράχωβα και το Γαλαξίδι, δεν μπορεί παρά να αποτελεί απλό πέρασμα για το μεγαλύτερο μέρος των ταξιδιωτών του νομού Φωκίδας και της γειτονικής Βοιωτίας, σπάνια όμως προορισμό. Εμείς επιλέξαμε την Αμφισσα ως προορισμό και δεν κρύβουμε τον ενθουσιασμό μας για την πόλη και τους ανθρώπους που γνωρίσαμε, για την ευγένεια και τη φιλοξενία που βιώσαμε, για τη θετική ενέργεια που εξέπεμπε ολόκληρος ο τόπος.
Φθάνοντας
Αφήνοντας πίσω την πολυκοσμία της Αράχωβας και των Δελφών, ο δρόμος συνεχίζει προς Ιτέα, Αμφισσα, Γαλαξίδι, με μια ομαλή κατάβαση από τις πλαγιές του Παρνασσού. Δεν ξέρουμε τι περιμένουμε, και σιωπηλοί αφήνουμε να περάσει η ώρα και τα χιλιόμετρα μέχρι να φτάσουμε στον προορισμό μας.
Και να που, άξαφνα, έπειτα από κάμποσες στροφές, εμφανίζεται μπροστά μας ένας απέραντος ελαιώνας, ο ξακουστός ελαιώνας της Αμφισσας, ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ ξεπερνά το ένα εκατομμύριο ελαιόδεντρα -όπως μαθαίνουμε αργότερα- και μας αφήνει με το στόμα ανοιχτό. Ο ήλιος ψηλά, στο βάθος η θάλασσα, το πράσινο της ελιάς με το γαλάζιο του νερού και του ουρανού, σε μια εναλλαγή απρόσμενα όμορφη για τους αδαείς ταξιδιώτες. Κάτι μας λέει ότι η Αμφισσα δεν είναι τυχαίος προορισμός… Κι ενώ μόλις φτάνει κανείς εκεί, μετά ένα τρίωρο ταξίδι, δεν «βλέπει» κάτι ξεχωριστό, δεν αργεί μια πρώτη γνωριμία με την πόλη και τους ανθρώπους της για να διαψευστεί ευχάριστα.
Χτισμένη ανάμεσα στην Γκιώνα και τον Παρνασσό, σε πολύ χαμηλό υψόμετρο σε σχέση με τη στάθμη της θάλασσας, η Αμφισσα μοιάζει -και είναι- μια ήσυχη επαρχιακή πόλη της Στερεάς Ελλάδας, κοντά σχετικά στην Πάτρα και την Αθήνα, διαθέτοντας όλες τις προδιαγραφές για να μείνει κανείς μόνιμα εκεί ή έστω να φύγει για ορισμένο χρονικό διάστημα και να ξαναγυρίσει. Έτσι, δεν ήταν έκπληξη ότι συναντήσαμε και μιλήσαμε με νέους ανθρώπους, που μένουν μόνιμα στην Άμφισσα και καμαρώνουν ότι η ζωή κυλάει ήσυχα και όμορφα στην πόλη τους, θεωρώντας ότι είναι ιδανικός τόπος για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Είναι εντέλει μια πόλη που εμπνέει τους κατοίκους της να δημιουργήσουν, να αναζητήσουν τρόπους έκφρασης μέσω της ζωγραφικής, της μουσικής, του χορού… Σε περίοπτη, άλλωστε, θέση της κεντρικής πλατείας δεσπόζει το πνευματικό κέντρο της πόλης, ενώ πολύ κοντά βρίσκεται το εργαστήρι εικαστικών τεχνών και το ωδείο.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, όταν ακόμα οι μικρές βιοτεχνίες είχαν θέση στην ελληνική οικονομία, οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν βυρσοδέψες, κωδωνοποιοί και σχοινάδες, επαγγέλματα που σήμερα έχουν σχεδόν εκλείψει: αυτή την εποχή υπάρχει ένας μόνο βυρσοδέψης και άλλος ένας κουδουνάς, όπως συνηθίζεται να λέγεται. Σήμερα, εκτός από ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων που στελεχώνουν τις διάφορες υπηρεσίες, αρκετός είναι ο κόσμος που ασχολείται με την παραγωγή και το μάζεμα της ξακουστής ελιάς Αμφίσσης.
Και φυσικά, στο μέσο των φετινών Αποκριών, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στην αναβίωση του στοιχειού που σχετίζεται με θρύλους των βυρσοδεψών. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς πραγματοποιείται το «Καρναβάλι της Αμφισσας», με παρέλαση αρμάτων και το κάψιμο του καρνάβαλου στην πλατεία, που καταλήγει σε λαϊκό γλέντι με χορούς και τραγούδια, αφού πρώτα προσφερθούν ελιές και άφθονο κρασί. Το προηγούμενο βράδυ γιορτάζεται, ύστερα από πρωτοβουλία μιας παρέας Αμφισσιωτών που ξεκίνησε πριν από περίπου 15 χρόνια, η βραδιά των στοιχειών της Χάρμαινας, με τα στοιχειά να κατεβαίνουν μέσα στις μαύρες φορεσιές τους σέρνοντας βαριές αλυσίδες και κρατώντας αναμμένες δάδες, και να περιηγούνται στους δρόμους της πόλης δημιουργώντας μια μυστηριακή ατμόσφαιρα. Η Αμφισσα, λοιπόν, και η μακρά της ιστορία στο χρόνο…
Η πόλη
Η Αμφισσα είναι η πρωτεύουσα του νομού Φωκίδας και της επαρχίας Παρνασσίδας, με πληθυσμό 6.946 κατοίκους, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή. Βρίσκεται στο βόρειο άκρο του Ελαιώνα της Αμφισσας, δηλαδή του αρχαίου Κρισαίου Πεδίου, στους πρόποδες του όρους Ελατος της Γκιώνας, ενώ ανατολικά της βρίσκεται ο Παρνασσός. Η Αμφισσα είναι τοποθετημένη νότια της Λαμίας, βορειοδυτικά της Λιβαδειάς και των Δελφών, βορειοανατολικά της Ναυπάκτου και ανατολικά του Λιδωρικίου. Το επίνειό της είναι η Ιτέα. Διοικητικά η Αμφισσα είναι η έδρα του Δήμου Αμφίσσης, ο οποίος έχει πληθυσμό 9.248 κατοίκους και στον οποίο ανήκουν τα χωριά Αγία Ευθυμία, Αγιος Γεώργιος, Αγιος Κωνσταντίνος, Δροσοχώρι, Ελαιώνας, Βίνιανη, Μοναστήρι, Προσήλιο και Σερνικάκι.Στα βάθη του χρόνου
Αναζητώντας την ιστορία της Αμφισσας, διαβάζουμε ότι οφείλει το όνομά της, κατά μια τουλάχιστον εκδοχή, στην Αμφισσα, που σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν κόρη του Μάκαρος, γιου του Αιόλου, και ερωμένη του θεού Απόλλωνα και, κατά μια άλλη, όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης, στο ρήμα αμφιέννυμι, που σημαίνει περιβάλλω επειδή η πόλη περιβάλλεται από βουνά: «Αμφισσα ονομάσθη διά το όρεσιν περιέχεσθαι». Κατά τον 13ο αιώνα η πόλη γίνεται γνωστή με την ονομασία Σάλωνα ή Σάλονα, για την οποία υπάρχουν επίσης δύο εκδοχές: είτε πρόκειται για παραφθορά της λέξης Σαλονίκη (Θεσσαλονίκη) και δόθηκε στην Αμφισσα από τον Φράγκο βασιλιά της Θεσσαλονίκης Βονιφάτιο Μομφερρατικό, ο οποίος την κατέλαβε, είτε προέρχεται από τη λέξη σάλος που σημαίνει τράνταγμα, εξαιτίας των πολλών σεισμών που συνέβαιναν στην περιοχή. Η πρώτη εκδοχή είναι ευρύτερα αποδεκτή, ενώ να σημειώσουμε ότι η πόλη ξαναπήρε το όνομα Αμφισσα μόλις το 1833.
Η ιστορία της Αμφισσας ξεκινάει από την αρχαιότητα, αφού κατοικούνταν από τους πανάρχαιους χρόνους όπως μαρτυρούν τα «Κυκλώπεια Τείχη» της Ακρόπολής της, αλλά και η αναφορά του Παυσανία σε δύο αξιομνημόνευτους τάφους που υπήρχαν στην πόλη, της Αμφισσας και του Ανδραίμονος που ήταν γιος του βασιλέα των Αιτωλών και ήρωα του Τρωικού Πολέμου, Θόαντος. Η Αμφισσα αποτελούσε μεγάλη πόλη-κράτος και πρωτεύουσα των Εσπερίων ή Οζολών Λοκρών. Ο Ηρόδοτος την αναφέρει ως «ύπερθεν του Κρισαίου πεδίου», ενώ σύμφωνα με τον Παυσανία είχε πληθυσμό 70.000 κατοίκους το 180 π.Χ.
Το 338 π.Χ. η Αμφισσα καταστράφηκε από τον Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας, ο οποίος έχοντας κληθεί από τους Αμφικτύονες κατά τον Γ΄ Ιερό Πόλεμο την κατέσκαψε εκ θεμελίων και γκρέμισε την ακρόπολή της, ως τιμωρία επειδή οι Αμφισσαίοι είχαν καλλιεργήσει κτήματα του Κρισαίου Πεδίου που ανήκαν στο Αμφικτυονικό Συνέδριο.
Η πόλη ανοικοδομήθηκε και αποτέλεσε μέρος της Αιτωλικής Συμπολιτείας και μία από τις σπουδαιότερες πόλεις της. Κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. η Αμφισσα γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή της, κόβοντας δικά της νομίσματα, ενώ διέθετε Βουλή και Εκκλησία του Δήμου. Ετσι, σύμφωνα με το δόγμα της Ρωμαϊκής Συγκλήτου, αποτέλεσε την πρωτεύουσα της Οζολίας Λοκρίδας. Το 190 π.Χ. ο Ρωμαίος ύπατος Μάνιος Ακίλιος Γλαβρίωνας απέτυχε να εκπορθήσει την πόλη, ενώ την περίοδο 174-160 π.Χ. γνώρισε μεγάλες καταστροφές από τον πόλεμο μεταξύ των φιλορωμαίων Αιτωλών και των εθνικιστών, και πολλά κτίριά της πυρπολήθηκαν. Το 27 π.Χ. ο Οκταβιανός Αύγουστος, σε ανάμνηση της νίκης του στο Ακτιο, ίδρυσε τη Νικόπολη, αλλά πολλοί Αιτωλοί δεν υπάκουσαν στη διαταγή του να εποικίσουν τη νέα πόλη και προτίμησαν να μετοικήσουν στην Αμφισσα, όπως τους υπαγόρευαν αρχαιότατοι συγγενικοί δεσμοί. Τότε, η Αμφισσα απέκτησε πολύ μεγάλο πληθυσμό και έγινε μία από τις πλέον ακμάζουσες πόλεις της Ελλάδας των αυτοκρατορικών ρωμαϊκών χρόνων, ακμή που κράτησε για τουλάχιστον δύο αιώνες.
Στη Βυζαντινή περίοδο οι πληροφορίες για την Αμφισσα προέρχονται κυρίως από το «Χρονικό του Γαλαξιδίου», το οποίο γράφτηκε από τον Ιερομόναχο Ευθύμιο και βρέθηκε από τον Κωνσταντίνο Σάθα, ο οποίος το επεξεργάστηκε και το δημοσίευσε. Η Αμφισσα δέχθηκε επίθεση από τις ορδές των Βούλγαρων του Σαμουήλ, στα τέλη του 10ου αιώνα, οι οποίοι την κατέλαβαν και σκότωσαν πολλούς από τους κατοίκους της μετά την ήττα τους στο Γαλαξίδι. Το 1054 η πόλη υπέφερε από πανούκλα.
Κατά τον Μεσαίωνα, και συγκεκριμένα στις αρχές του 13ου αιώνα (1204-1205), κυριεύθηκε από τους Φράγκους και μετονομάστηκε Σάλωνα. Οι Φράγκοι ίδρυσαν τη «Βαρωνία των Σαλώνων» (La Sola) ή «Αυθεντία των Σαλώνων» με έδρα τα Σάλωνα. Πρώτος κόμης των Σαλώνων ορίστηκε ο Θωμάς Α΄ ντ’ Οτρεμονκούρ (1204-1210), ο οποίος έχτισε το πανίσχυρο Κάστρο των Σαλώνων πάνω στην ακρόπολη της πόλης, ενώ η πόλη και ολόκληρη η περιοχή πέρασε το 1210 προσωρινά στα χέρια του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Α΄ Κομνηνού Δούκα, μέχρι το 1215.
Αργότερα, τον 14ο αιώνα (1310), η Βαρωνία των Σαλώνων καταλήφθηκε από τους Καταλανούς, περνώντας το 1318 στα χέρια της οικογένειας Φαντρίκ. Το 1397 η κομητεία πέρασε στα χέρια του Τούρκου σουλτάνου Βογιαζίτ Α΄, έπειτα από πρόσκληση του δεσπότη Σεραφείμ προς τους Τούρκους να έρθουν να καταλάβουν τα Σάλωνα και να γλιτώσουν τους κατοίκους από τον Φράγκο δυνάστη, Κόντο. Μετά την ανέλαβε ο δεσπότης του Μυστρά, Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος, ο οποίος δεν είχε τη δύναμη να την κρατήσει και έτσι την πούλησε στους Ιωαννίτες ιππότες. Το 1410 περιήλθε οριστικά στους Τούρκους.
Η περιοχή των Σαλώνων είχε μεγάλη συνεισφορά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 με την ανάδειξη αγωνιστών όπως ο Σαλώνων Ησαΐας, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Πανουργιάς, ο Γιάννης Γκούρας, ο Γιάννης Μακρυγιάννης, ο Δυοβουνιώτης, ο Τράκας, ο Γκούρας, ο Μητρόπουλος και άλλοι, ενώ ήταν η πρώτη πόλη της Ρούμελης που επαναστάτησε και καταλήφθηκε από τον Πανουργιά στις 27 Μαρτίου 1821. Ανήμερα το Πάσχα, στις 10 Απριλίου 1821, το Κάστρο των Σαλώνων αλώθηκε από τους Ελληνες και έγινε το πρώτο κάστρο το οποίο επανήλθε σε ελληνικά χέρια, εξοντώνοντας τους 600 έγκλειστους Τούρκους και παίρνοντας ταυτόχρονα τα όπλα τους. Μετά την απελευθέρωση, τα Σάλωνα έγιναν η πρωτεύουσα της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας με την ίδρυση του Αρείου Πάγου των Σαλώνων όπου ψηφίστηκε το Σύνταγμα της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας. Εχοντας επίσημα ξαναπάρει το όνομα Αμφισσα, η πόλη προοδεύει και τα οθωμανικά κτίρια, μεταξύ των οποίων και έξι τζαμιά, κατεδαφίζονται, όμως ο σεισμός του 1870 γκρεμίζει πολλά παλιά κτίρια στην πόλη.
Στα χρόνια της Κατοχής από τους Ιταλούς και Γερμανούς κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η πόλη και η γύρω περιοχή δοκιμάστηκε άσχημα και υπήρξαν καταστροφές (κάψιμο χωριών, εκτελέσεις) σε γειτονικά χωριά (Αγία Ευθυμία, Βουνιχώρα, Σεγδίτσα κ.λπ.). Από την άλλη, στα γύρω βουνά έδρασε οργανωμένο αντάρτικο, το οποίο είχε και νικηφόρες μάχες εναντίον των κατακτητών. Η πόλη, επίσης, δοκιμάστηκε και στον εμφύλιο πόλεμο με πολλές απώλειες για τους κατοίκους της.
Αξίζει να δείτε
• Το Κάστρο των Σαλώνων ή Κάστρο της Ωριάς, όπως ονομάστηκε την περίοδο που κυβερνούσε την Αμφισσα ένας Φράγκος ιερέας, ο οποίος, κάποτε, άρπαξε την ωραία ανιψιά του Επισκόπου Σεραφείμ, τη φυλάκισε στο κάστρο και τη σκότωσε. Σύμφωνα με την παράδοση, λοιπόν, το Κάστρο ονομάστηκε «Κάστρο της Ωριάς», για να τιμηθεί η όμορφη και αδικοχαμένη Αρετή. Στο ίδιο σημείο βρισκόταν, επίσης, η Ακρόπολη της αρχαίας Αμφισσας, από την οποία διατηρούνται λείψανα των αρχαίων Κυκλώπειων Τειχών, τριών ρυθμών δόμησης: ελληνικού, ρωμαϊκού και βυζαντινού. Εχει διαπιστωθεί ότι το Κάστρο είναι χτισμένο εν μέρει με αρχαίο υλικό με προσθήκες ελληνιστικές, βυζαντινές, φραγκικές, ενώ σώζονται ο ελληνικός περίβολος, η εσωτερική πύλη, ο βυζαντινός Πύργος της Βασίλισσας και η Φράγκικη Εκκλησία. Η θέα από ψηλά με τον ελαιώνα της Αμφισσας στο βάθος, δίχως άλλο, θα σας εντυπωσιάσει.
• Την παλιά συνοικία των βυρσοδεψών, τη Χάρμαινα, κάτω από το κάστρο της πόλης. Παρκάρετε κάπου το αυτοκίνητό σας, πάρτε ανά χείρας τη φωτογραφική μηχανή και κάντε μια βόλτα στα πλακόστρωτα στενά της περιοχής όπου κάποτε λειτουργούσαν τα βυρσοδεψεία και τα σχοινάδικα της πόλης. Αυτή την εποχή, μέσω επιδοτούμενων προγραμμάτων, κάποια εγκαταλελειμμένα κτίρια της Χάρμαινας αναπαλαιώνονται και, ίσως, σε λίγο καιρό από τώρα η όμορφη και ιστορική αυτή περιοχή να αποκτήσει ξανά ζωή.
• Τον Μητροπολιτικό Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στο κέντρο της πόλης με τις περίφημες τοιχογραφίες του ζωγράφου και αγιογράφου Σπύρου Παπαλουκά.
• Το παλαιοχριστιανικό Βαπτιστήριο του 3ου και 4ου αιώνα μ.Χ. δίπλα από τον Μητροπολιτικό Ναό, με ρωμαϊκά και χριστιανικά ψηφιδωτά. Μια κυκλική αίθουσα πρώιμης βασιλικής με μωσαϊκό δάπεδο, η οποία φέρει άριστο υδραυλικό σύστημα αποχέτευσης.
• Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφισσας, το οποίο στεγάζεται στο χώρο (όχι στο κτίριο, το οποίο είναι μεταγενέστερο) όπου πραγματοποιήθηκε η Α΄ Εθνοσυνέλευση της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος στις 15-11-1821. Στο μουσείο εκτίθενται νομισματικές συλλογές και αρχαιολογικά ευρήματα από την περιοχή της Φωκίδας. Συγκεκριμένα, στις προθήκες του εκτίθενται προκερματικό και κερματόμορφο χρήμα, η νομισματική συλλογή του Δρόσου Κραβαρτόγιαννου, νομισματικοί θησαυροί, νομίσματα των ρωμαϊκών, υστερορωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων, νομίσματα από τη Βενετοκρατία και τη Φραγκοκρατία, καθώς και νομίσματα από την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένου και του ευρώ. Τα αρχαιολογικά εκθέματα είναι από την ευρύτερη περιοχή και πρόκειται για ψηφιδωτά, τάφους, επιτύμβιες στήλες, επιγραφές και αντικείμενα από την εποχή του Χαλκού μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια, καθώς και ένα εντυπωσιακό άγαλμα της Περσεφόνης από το αρχαίο Κάλλιο που βρίσκεται στο νομό Φωκίδας. Πρόκειται για ένα αξιόλογο μικρό μουσείο, που αξίζει λίγο από το χρόνο σας (Δευτέρα – Κυριακή, 08.00 – 14.30, είσοδος 2 ευρώ, 1 ευρώ η μειωμένη, δωρεάν για τους φοιτητές, τηλ.: 22650-23.344).
• Το Λαογραφικό Μουσείο Αμφισσας, που ίδρυσε και συντηρεί η «Εταιρεία Φωκικών Μελετών». Το μουσείο, αν και δεν έχει ανοίξει επίσημα τις πύλες του, τα τελευταία τέσσερα χρόνια είναι επισκέψιμο (τηλ.: 22650-28.102, 28.175).
• Τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αμφισσας, 40.000 τόμων, που ιδρύθηκε το 1957 από τη Φοιτητική Ενωση Φωκέων, με σπάνιους τίτλους βιβλίων.
• Στο υπόγειο της οικίας Γερολυμάτου υπάρχει το μοναδικό ευρεθέν στην Αμφισσα ενεπίγραφο ψηφιδωτό, του οποίου την ερμηνεία της παράστασης και των επιγραφών επιχείρησε πρώτος -όπως διαβάζουμε- ο Αντ. Κεραμόπουλος: «Εντρομος πυγμαίος, που κρατεί ράβδο, τρέχει προς στα αριστερά κυνηγημένος από γερανό. Η παράσταση είναι κωμική, όπως εύγλωττα δηλώνει η επιγραφή: ΣΧΟΛΗ ΜΗ ΤΟ ΔΡΕΙΛΟΝ. Με αυτά τα λόγια ο πυγμαίος παρακαλεί τον γερανό να μην του πειράξει το δρείλον, ήτοι το φαλλό. Μια δεύτερη επιγραφή, αντίποδας της προηγούμενης, διακρίνεται παράλληλα προς τα θεμέλια, τα οποία προφανώς κατέστρεψαν την παράσταση: ΒΟΙΘΕΙ ΠΑΠΑ. Προφανώς, ο ίδιος πυγμαίος καταδιωκόμενος από γερανό επικαλείται τη βοήθεια του πατέρα του». Με βάση το υδραγωγικό αυλάκι που εφάπτεται του δαπέδου, υποτίθεται ότι στη θέση αυτή υπήρχε γυμναστικό ή παλαιστικό ίδρυμα. Πιθανότερη, όμως, λέγεται ότι είναι μια άλλη άποψη ότι πρόκειται για λουτρό ή αίθριο έπαυλης.
• Το πλήθος των παλιών αρχοντικών και νεοκλασικών κτιρίων με γύψινες διακοσμήσεις και αξιόλογες τοιχογραφίες λαϊκών ζωγράφων της εκάστοτε εποχής. Πάνω από την πλατεία Κεχαγιά, μπορείτε επίσης να ανεβείτε τα σκαλιά που οδηγούν στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου και ανεβαίνοντας να θαυμάσετε, αριστερά και δεξιά, τα παραδοσιακά σπίτια της λεγόμενης παλιάς πόλης.
• Τη Λυκότρυπα, έναν σκαλιστό θολωτό Μυκηναϊκό τάφο στη βάση του λόφου Κόφινα, στο ανατολικό άκρο της Αμφισσας. Είναι μνημείο αρχαιότατης εποχής, χονδροειδούς τέχνης. Μαζί με τα Κυκλώπεια Τείχη του Κάστρου αποτελεί μία από τις αρχαιότερες κατασκευές της Αμφισσας. Είναι βράχος φυσικός, κωνοειδής και κομψός, που αποτελούσε σπήλαιο, για να διαμορφωθεί κατάλληλα και να χρησιμοποιηθεί ως μνημείο σημαίνοντος προσώπου. Επειδή είναι κάπως δύσκολο να τη βρείτε, ρωτήστε κάποιον ντόπιο για τη διαδρομή που θα ακολουθήσετε.
• Το Βυζαντινό Ναό του Σωτήρος, σε απόσταση 3 χλμ. από την πόλη, χτισμένο σε βραχώδη και απότομη πλαγιά, ένα άριστα διατηρημένο βυζαντινό μνημείο του 11ου ή 12ου αιώνα. Ο κυρίως ναός είναι σταυροειδής με τρούλο. Στη νότια πλευρά του, σε ύψος 2,5 μέτρων από το έδαφος, έχουν χαραχθεί σε πωρόλιθους δύο ηλιακά ρολόγια, με το συνηθισμένο ημικυκλικό σχήμα διαιρεμένο σε 12 τομείς, όπου στα άκρα των ακτίνων είναι γραμμένα τα στοιχεία της ώρας.
• Το Ναό του Αγίου Γεωργίου, που βρίσκεται σε λόφο του Παρνασσού πάνω από την πόλη.
• Τα χωριά Αγία Ευθυμία, Αγιο Γεώργιο, Αγιο Κωνσταντίνο, Δροσοχώρι, Ελαιώνα, Βίνιανη, Μοναστήρι, Προσήλιο και Σερνικάκι, με ξεχωριστή ομορφιά το καθένα.
• Το φαράγγι της Ρεκάς, που καταλαμβάνει έκταση 4.626 εκταρίων και στο οποίο έχετε πρόσβαση από το Προσήλιο και τη Βίνιανη. Πρόκειται για ένα μαγευτικό τοπίο με έντονο ανάγλυφο και απότομες υψομετρικές διαφορές. Η βλάστηση που επικρατεί είναι το έλατο, το πουρνάρι, ο κέδρος και το κούμαρο στη ζώνη δρυός, καθώς και οι θάμνοι στην εξωδασική ζώνη. Η περιφέρεια που περικλείει τη χαράδρα Ρεκά είναι χαρακτηρισμένη ως μόνιμο καταφύγιο θηραμάτων, λόγω της διαβίωσης του αγριοκάτσικου, σπάνιου είδους θηράματος, ενώ να σημειώσουμε ότι τη χαράδρα διασχίζει επίσης το διεθνές ορειβατικό μονοπάτι Ε4.
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Η Αμφισσα απέχει από την Αθήνα 199 χλμ. και μπορείτε να φτάσετε μέχρι εκεί ακολουθώντας την εθνική οδό Αθηνών – Λαμίας, συνεχίζοντας προς Θήβα – Λιβαδειά και περνώντας στη συνέχεια μέσα από την Αράχωβα και τους Δελφούς. Αν πάλι έρχεστε από Λαμία, στον κόμβο των Θερμοπυλών θα στρίψετε δεξιά προς Αμφισσα, Πάτρα κ.λπ.
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
Δυστυχώς, είναι υποτυπώδεις οι υποδομές της πόλης στον τομέα της φιλοξενίας. Το ένα και μοναδικό ξενοδοχείο που διαθέτει, το Amfiseum (T/22650-22.161), είναι η μόνη και μάλλον μέτρια επιλογή που έχετε, αν αποφασίσετε να μείνετε μέσα στην Αμφισσα.
Κατά τα άλλα, σε απόσταση 19 χιλιομέτρων από την πόλη, στην περιοχή του Προσήλιου (αν συνεχίσετε προς Λιδωρίκι και ακολουθήσετε τις σχετικές πινακίδες) μπορείτε να μείνετε στο Δασικό Χωριό Καψίτσα (T/210-75.18.289, 6972882738, 6979911220, www.prosilio.gr). Πρόκειται για 20 ξύλινα σπιτάκια σε υψόμετρο 1.100 στις πλαγιές της Γκιώνας, που ανήκουν στο Δήμο της Αμφισσας και μέσω διαγωνισμού έχουν παραχωρηθεί σε ιδιώτη. Στο δασικό χωριό το τετράκλινο, δηλαδή ολόκληρο το σπιτάκι. Πέντε σπιτάκια διαθέτουν τζάκι και δεν έχετε παρά να ζητήσετε ένα εξ αυτών όταν κάνετε την κράτησή σας, καθώς δεν έχει επιπλέον κόστος.
Στο εστιατόριο, σερβίρεται φαγητό μεσημέρι και βράδυ. Το χωριό διαθέτει γήπεδο μπάσκετ και παιδικές χαρές και είναι ιδανικό ορμητήριο για πεζοπορία, αναρρίχηση και mountain bike.
Επίσης, αν είστε μεγάλη παρέα (άνω των 10 ατόμων), και έχετε όρεξη για δράση, μπορείτε να παίξετε paintball, αφού καλέσετε τον κ. Σωτήρη Φάκο (τηλ.: 22650-79.279), ο οποίος το διοργανώνει.
Τέλος, πριν από την Άμφισσα, και σε απόσταση 13 χιλιομέτρων, βρίσκεται η παραλιακή Ιτέα, η οποία διαθέτει λίγα σε αριθμό, αλλά αρκετά συμπαθητικά καταλύματα, όλα με θέα στη θάλασσα. Ενδεικτικά σάς παραθέτουμε τα ακόλουθα:
Hotel Galini: Πρόσφατα ανακαινισμένο με πολύ καλό γούστο στη διακόσμηση, διαθέτει 30 δωμάτια (T/22650-32.278, www.galini-itea.gr)
Hotel Kalafati: Επίσης, πρόσφατα ανακαινισμένο και περιποιημένο. Διαθέτει 40 δωμάτια, (T/22650-32.294, 32.295, 32.216, www.hotelkalafati.gr)
Τροκαντερό: Με νησιώτικο ομολογουμένως στυλ, το νεόδμητο σχετικά ξενοδοχείο διαθέτει 12 δωμάτια (T/22650-33.105, 32.205, www.trokanderobeach.com)
ΠOY ΝΑ ΦΑΤΕ
Με δεδομένο ότι «Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά», στην Άμφισσα μπορείτε να φάτε άφθονο και νόστιμο κρέας, είτε ψητό είτε μαγειρευτό, στα περισσότερα εστιατόρια-ταβέρνες, μεζεδοπωλεία, ουζερί ακόμα και στα καφενεία, που συνοδεύουν το τσίπουρο με μεζέ. Τα μεσημέρια πολλοί Αμφισσιώτες συγκεντρώνονται σε παρέες σε κάποιο από τα παραδοσιακά καφενεία ή στα ουζερί της πόλης για τσίπουρο και κουβέντα, ενώ δεν είναι λίγες και οι ταβέρνες, όπου μπορείτε να δοκιμάσετε διάφορες τοπικές και όχι μόνο νοστιμιές.
Στο Μπαλκονάκι θα φάτε νόστιμα μαγειρευτά και ψητά, μεσημέρι και βράδυ, όπως και στον Σερέτη, ενώ πολύ καλά λόγια ακούσαμε για την ταβέρνα Κουτουρού. Το ίδιο ισχύει και για τα περισσότερα ψητοπωλεία της πόλης. Κοντά στο ξενοδοχείο Amfiseum και δη στο παρακείμενο Γυμνάσιο, αναζητήστε εκείνο το ψητοπωλείο που τα σουβλάκια καταναλώνονται υπό τους ήχους του έντεχνου ελληνικού! Αν αρέσκεστε στην εν λόγω μουσική σκηνή, θα ενθουσιαστείτε.
Η ταβέρνα του Μελίσσου, με δικά του κρέατα, σε ένα περιβάλλον που δεν το «πιάνει» το μάτι του επισκέπτη, υπόσχεται ξεχωριστές γευστικές απολαύσεις, πάντοτε γύρω από το κρέας.
Σημείο αναφοράς στην Αμφισσα αποτελεί, οπωσδήποτε, το καπνοπωλείο – οινοπνευματοπωλείο, νυν μεζεδοπωλείο Φαρόπουλος. Εκεί ο χρόνος σταματά στην εποχή που τα κρασοπουλειά της Αμφισσας ήταν γεμάτα κόσμο και τα τσιγάρα τοπικής παραγωγής, και όχι τα βιομηχανοποιημένα, όπως αυτά που έφτιαχνε ο παππούς Φαρόπουλος, έδιναν και έπαιρναν την ώρα της κουβέντας και του γλεντιού.
Οπου κι αν πάτε, μην παραλείψετε να δοκιμάσετε οψωμοτύρι, γαλοτύρι όπως το λένε σε άλλες περιοχές της χώρας, σε ημίρρευστη μορφή.
Τέλος, αν το πολύ κρέας σας μπούχτισε, μια νόστιμη εναλλακτική που έχετε είναι το ιταλικό εστιατόριο Ciao, με πίτσες, μακαρονάδες, και άλλα πιάτα, σε ένα καλαίσθητο περιβάλλον, ενδεικτικό του σύγχρονου προσώπου της όμορφης πόλης.
ΓΙΑ ΚΑΦΕ, ΤΣΙΠΟΥΡΟ, ΠΟΤΟ
Στην πόλη είναι διάσπαρτα πολλά παραδοσιακά καφενεία και ουζερί, τόσο για καφέ όσο και για τσίπουρο. Είναι βέβαιο ότι κάνοντας μια βόλτα όλο και κάποιο θα σας κινήσει το ενδιαφέρον για μια στάση. Οσο για ένα ή περισσότερα ποτά, το Caso στην πλατεία Ησαΐα ενδείκνυται από νωρίς για καφέ μέχρι αργά το βράδυ που λειτουργεί σαν μπαρ, με πολύ καλές ροκ μουσικές επιλογές.
Καλά λόγια ακούσαμε και για το μπαρ Θέατρο, ενώ για όσους αγαπούν πιο έντονους ρυθμούς διασκέδασης να σας ενημερώσουμε ότι η Αμφισσα, με δεδομένο πάντοτε ότι πρόκειται για επαρχιακή πόλη, διαθέτει αρκετά μπαρ και κλαμπ για να επιλέξετε.
ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ
Περνώντας την πλατεία Ησαΐα και ανεβαίνοντας την οδό Γιαγτζή, στον αριθμό 23 είναι βέβαιο ότι θα κάνετε μια στάση, ακόμα και αν δεν το είχατε διαβάσει σε τούτες τις γραμμές. Εδώ, βρίσκεται το Παλιό Ποτοποιείο, ένα ποτοποιείο που ανακαινίστηκε με τις ελάχιστες δυνατές παρεμβάσεις από την πλευρά των νέων ιδιοκτητών (γύρω-γύρω θα δείτε αναρίθμητα μπουκάλια με ποτά από τα παλιά) και λειτουργεί σήμερα διαθέτοντας στην αγορά κρασιά, ποτά και ηδύποτα, χύμα ή εμφιαλωμένα, καθώς και το περίφημο λιμοντσέλο, το οποίο σερβίρεται παγωμένο μετά το φαγητό. Για τη συνταγή ρωτήστε τον Σέργιο και τη Μαίρη, ενώ αν αρέσκεστε στα καλόγουστα διακοσμητικά και όχι μόνο αντικείμενα, ρίξτε μια ματιά και στο υπόλοιπο μαγαζί. Ολο και κάτι ενδιαφέρον θα βρείτε.
Κατά τα άλλα, η Αμφισσα δεν είναι τουριστικός προορισμός και δεν υπάρχουν καταστήματα με σουβενίρ ή άλλα ενθύμια. Μπορείτε, ωστόσο, να αγοράσετε φρέσκα κρέατα, τυριά και ελιές Αμφίσσης για τις δικές σας γαστρονομικές δημιουργίες.
Κείμενο: Κυριακή Βασσάλου
