Αγοραπωλησίες ακινήτων: Απαγόρευση πληρωμών με μετρητά, κυρώσεις και πρόστιμα

Αγοραπωλησίες ακινήτων: Απαγόρευση πληρωμών με μετρητά. Εγκύκλιος της ΑΑΔΕ για τις μεταβιβάσεις ακινήτων που έγιναν μετά την 11η Δεκεμβρίου 2023, ημερομηνία κατά την οποία τέθηκε σε ισχύ η πλήρης απαγόρευση των μετρητών στις αγοραπωλησίες

Σύμφωνα με την εγκύκλιο το τίμημα στις μεταβιβάσεις ακινήτων μπορεί να πληρωθεί με μετρητά ακόμα και μετά την εφαρμογή του νόμου εφόσον πρόκειται για συμβόλαια που συντάσσονται σε εκτέλεση προσυμφώνων που είχαν συνταχθεί πριν από την ημερομηνία αυτή.

– Για τα παλαιά συμβόλαια διευκρινίζεται ότι ακόμα και αν ένα συμβολαιογραφικό έγγραφο συντάχθηκε πριν την 11η Δεκεμβρίου 2023, η καταβολή του τιμήματος που πραγματοποιείται μετά την ημερομηνία αυτή πρέπει να γίνεται αποκλειστικά μέσω τραπεζικών μέσων πληρωμής.

– Για τα συμβόλαια που συντάσσονται μετά τις 11-12-2023, εφόσον βασίζονται σε προσύμφωνα που είχαν υπογραφεί πριν από την ημερομηνία αυτή, η πληρωμή του τιμήματος μπορεί να γίνει με μετρητά, χωρίς να παραβιάζεται η νέα νομοθεσία.

– Η απαγόρευση χρήσης μετρητών δεν ισχύει για ποσά που έχουν καταβληθεί πριν την 11η Δεκεμβρίου 2023. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να συνταχθεί πράξη εξόφλησης τιμήματος που να περιλαμβάνει την αναφορά στην καταβολή μετρητοίς, εφόσον αυτή αφορά συναλλαγές βάσει προσυμφώνων ή συμβολαίων που είχαν συνταχθεί πριν την έναρξη ισχύος του νέου νόμου.

Για την πληρέστερη κατανόηση του τρόπου καταβολής του τιμήματος η ΑΑΔΕ παραθέτει χαρακτηριστικά παραδείγματα:

– Στις 23 Οκτωβρίου του 2023 υπεγράφη συμβολαιογραφικό προσύμφωνο αγοραπωλησίας ακινήτου και στις 6 Φεβρουαρίου του 2024 υπεγράφη, σε εκτέλεση του πιο πάνω προσυμφώνου, το οριστικό συμβόλαιο αγοραπωλησίας. Το συμφωνηθέν τίμημα εξοφλήθηκε από τον αγοραστή κατά την υπογραφή του οριστικού συμβολαίου πώλησης με μετρητά. Το συμβόλαιο είναι έγκυρο καθώς συνάφθηκε σε εκτέλεση προσυμφώνου το οποίο είχε συνταχθεί πριν από τις 11 Δεκεμβρίου του 2023.

 – Στις 4 Σεπτεμβρίου του 2023 υπεγράφη συμβόλαιο αγοραπωλησίας ακινήτου με τον όρο της διαλυτικής αίρεσης στην περίπτωση αδυναμίας εξόφλησης του τιμήματος έως τις 26 Ιανουαρίου του 2024. Ειδικότερα την ημέρα υπογραφής του συμβολαίου (4 Σεπτεμβρίου του 2023) καταβλήθηκε σε μετρητά το 50% του τιμήματος, συμφωνήθηκε δε ότι στην περίπτωση μη καταβολής του υπολοίπου 50% του τιμήματος εντός της ταχθείσας ημερομηνίας στις 26 Ιανουαρίου του 2024, θα ανατρέπονταν τα αποτελέσματα της μεταβίβασης και θα επανέρχονταν η κυριότητα του ακινήτου αυτοδίκαια στον πωλητή. Το υπόλοιπο του τιμήματος καταβλήθηκε με την χρήση τραπεζικού μέσου πληρωμής στις 26 Ιανουαρίου του 2024. Ακολούθως, την 1η Φεβρουαρίου του 2024 καταρτίσθηκε η πράξη εξόφλησης του τιμήματος και άρσης της διαλυτικής αίρεσης. Η πράξη εξόφλησης είναι σύμφωνη με τις ως άνω διατάξεις, αφενός διότι η καταβολή των μετρητών έγινε σε χρόνο πριν την έναρξη ισχύος της συγκεκριμένης διάταξης, αφετέρου το υπόλοιπο 50% του τιμήματος εξοφλήθηκε με χρήση τραπεζικού μέσου πληρωμής.

 – Στις 2 Νοεμβρίου του 2023 προκαταβλήθηκε μετρητοίς το 50% του τιμήματος για την αγοραπωλησία ακινήτου και συνετάγη σχετικό ιδιωτικό συμφωνητικό προκαταβολής βεβαίας χρονολογίας. Στις 24 Ιανουαρίου του 2024 υπεγράφη το συμβόλαιο αγοραπωλησίας ακινήτου και το υπόλοιπο 50% του τιμήματος εξοφλήθηκε από τον αγοραστή μέσω τραπεζικού εμβάσματος σε λογαριασμό ημεδαπού χρηματοπιστωτικού ιδρύματος του πωλητή στις 24 Ιανουαρίου του 2024. Η καταβολή του συνολικού τιμήματος πιστοποιείται με το συμβόλαιο αγοραπωλησίας, το οποίο είναι νόμιμο, δεδομένου ότι η καταβολή μέρους του τιμήματος με μετρητά έλαβε χώρα στις 2 Νοεμβρίου του 2023, ήτοι πριν από την έναρξη ισχύος της διάταξης.

 – Στις 20 Σεπτεμβρίου του 2023 υπεγράφη συμβόλαιο αγοραπωλησίας ακινήτου με συμφωνηθέν τίμημα ποσό ύψους 40.000 ευρώ, με πίστωση μέρους του τιμήματος και με τον όρο της διαλυτικής αίρεσης ανατροπής της σύμβασης στην περίπτωση αδυναμίας εξόφλησης του τιμήματος. Ειδικότερα, με την υπογραφή του συμβολαίου καταβλήθηκε τοις μετρητοίς το ποσό των 20.000 ευρώ και ορίσθηκε η καταβολή του υπολοίπου σε δύο δόσεις με μετρητά, στις εξής ημερομηνίες: α) στις 20 Οκτωβρίου του 2023 καταβολή ποσού 10.000 ευρώ και β) στις 31 Οκτωβρίου του 2023 καταβολή ποσού 10.000 ευρώ. Στις 22 Φεβρουαρίου του 2024 συντάχθηκε η συμβολαιογραφική πράξη εξόφλησης, στην οποία αναφέρεται η καταβολή με μετρητά. Η πράξη αυτή είναι σύμφωνη με τις ως άνω διατάξεις καθώς αναφέρεται σε καταβολές του τιμήματος, οι οποίες έλαβαν χώρα πριν από την έναρξη ισχύος του νόμου.

Η παράβαση της νομοθεσίας επισύρει αυστηρές κυρώσεις. Το νέο πλαίσιο ορίζει ότι «συμβολαιογραφικό ή ιδιωτικό έγγραφο, στο οποίο καταγράφεται προκαταβολή ή μερική ή ολική εξόφληση του τιμήματος με μετρητά ή στο οποίο δεν καταγράφεται η εξόφληση του τιμήματος με τη χρήση τραπεζικού μέσου πληρωμής, είναι αυτοδικαίως άκυρο, απαγορεύεται να μεταγραφεί στα οικεία βιβλία και δεν παράγει κανένα έννομο αποτέλεσμα έναντι των συμβαλλομένων, του Δημοσίου και οποιουδήποτε τρίτου.

Στα πρόσωπα που παραβαίνουν τις προαναφερθείσες υποχρεώσεις τους, επιβάλλεται αυτοτελές πρόστιμο ίσο με το 10% του τιμήματος που δεν προκύπτει ότι καταβλήθηκε με χρήση τραπεζικού μέσου πληρωμής, το οποίο δεν μπορεί να υπολείπεται των 10.000 ευρώ και να υπερβαίνει τις 500.000 ευρώ, για κάθε παράβαση»
Νομοθεσία

Με διατάξεις του νόμου 5073/2023, απαγορεύονται οι πληρωμές με μετρητά στις αγοραπωλησίες ακινήτων και η καταβολή του τιμήματος γίνεται αποκλειστικά με τη χρήση τραπεζικών μέσων πληρωμής

Οι σχετικές διατάξεις αναφέρουν τα εξής:

Νόμος 5073/2023 – ΦΕΚ τεύχος Α 204/11.12.2023
Μέτρα για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής και άλλες επείγουσες διατάξεις

Άρθρο 3
Αγοραπωλησία ακινήτων με τραπεζικά μέσα πληρωμής – Προσθήκη παρ. 8 στο άρθρο 20 του ν. 3842/2010 – Τροποποίηση άρθρου 13 ν. 1587/1950

1. Στο άρθρο 20 του ν. 3842/2010 (Α’ 58), περί διασφάλισης και ελέγχου των συναλλαγών, προστίθεται παρ. 8 ως εξής:

«8. Κατά τη σύνταξη των συμβολαιογραφικών εγγράφων μεταβίβασης ακινήτων με επαχθή αιτία, των προσυμφώνων και των εξοφλητικών πράξεων, η καταβολή του τιμήματος γίνεται αποκλειστικά με τη χρήση τραπεζικών μέσων πληρωμής. Συμβολαιογραφικό ή ιδιωτικό έγγραφο, στο οποίο καταγράφεται προκαταβολή ή μερική ή ολική εξόφληση του τιμήματος με μετρητά ή στο οποίο δεν καταγράφεται η εξόφληση του τιμήματος με τη χρήση τραπεζικού μέσου πληρωμής, είναι αυτοδικαίως άκυρο, απαγορεύεται να μεταγραφεί στα οικεία βιβλία και δεν παράγει κανένα έννομο αποτέλεσμα έναντι των συμβαλλομένων, του Δημοσίου και οποιουδήποτε τρίτου. Οι υποχρεώσεις και απαγορεύσεις της παρούσας δεν ισχύουν για συμβόλαια που συνάπτονται μετά την έναρξη ισχύος του παρόντος σε εκτέλεση προσυμφώνων, τα οποία είχαν συνταχθεί πριν από την έναρξη ισχύος του παρόντος.».

2. Μετά την περ. στ) της παρ. 2 του άρθρου 13 του ν. 1521/1950 (Α’ 245), όπως κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 1587/1950 (Α’ 294), περί φόρου μεταβίβασης ακινήτων, προστίθεται περ. ζ) ως εξής:

«ζ) να αναγράψει στο συμβόλαιο τον τρόπο εξόφλησης του τιμήματος αποκλειστικά με τη χρήση τραπεζικών μέσων πληρωμής, σύμφωνα με την παρ. 8 του άρθρου 20 του ν. 3842/2010 (Α’ 58).».

3. Η παρ. 4 του άρθρου 13 του ν. 1521/1950, όπως κυρώθηκε με τον ν. 1587/1950, αντικαθίσταται, στην παρ. 5 επέρχονται νομοτεχνικές βελτιώσεις στο πρώτο εδάφιο, στο δεύτερο εδάφιο η λέξη «και» τρέπεται σε «ή», προστίθεται τελευταίο εδάφιο, και οι παρ. 4 και 5 διαμορφώνονται ως εξής:

«4. Ο μεταγραφοφύλακας αρνείται τη μεταγραφή σύμβασης ή δικαστικής απόφασης ή οποιασδήποτε άλλης πράξης που αφορά εμπράγματα δικαιώματα επί ακινήτων, πλην της σύστασης υποθήκης, αν δεν προσκομίζεται σε αυτόν αντίγραφο της δήλωσης φόρου μεταβίβασης θεωρημένο από τον Προϊστάμενο της αρμόδιας υπηρεσίας. Αν η μεταγραφή γίνεται συνεπεία ενέργειας τρίτου που έχει έννομο συμφέρον, με μέριμνα του υποθηκοφύλακα ενημερώνεται σχετικά, μέσα σε δέκα (10) ημέρες από τη μεταγραφή, ο προϊστάμενος της αρμόδιας υπηρεσίας, ο οποίος μέσα σε προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών ενημερώνει τον υπόχρεο σε φόρο, σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 5 του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ν. 4987/2022, Α’ 206), για την υποβολή της δήλωσης εντός τριάντα (30) ημερών από τη συντέλεση της κοινοποίησης. Το πρώτο εδάφιο εφαρμόζεται και για τις μεταβολές στο νηολόγιο. Απαγορεύεται η μεταγραφή συμβολαιογραφικού εγγράφου που έχει συνταχθεί κατά παράβαση της περ. ζ) της παρ. 2.

5. Στα πρόσωπα που παραβαίνουν τις υποχρεώσεις του παρόντος και του άρθρου 15 επιβάλλεται αυτοτελές πρόστιμο εκατό ευρώ (100 €) για κάθε παράβαση. Δεν επιβάλλεται πρόστιμο, εάν η διαφορά μεταξύ της αξίας που δηλώθηκε και αυτής που προσδιορίσθηκε οριστικά ή με βάση το σύστημα των συγκριτικών στοιχείων δεν υπερβαίνει το δέκα τοις εκατό (10%) ή η διαφορά φόρου δεν υπερβαίνει τα πεντακόσια (500 €) ευρώ. Στα πρόσωπα που παραβαίνουν τις υποχρεώσεις της περ. ζ) της παρ. 2 και του τελευταίου εδαφίου της παρ. 4, επιβάλλεται αυτοτελές πρόστιμο ίσο με το δέκα τοις εκατό (10%) του τιμήματος που δεν προκύπτει ότι καταβλήθηκε με χρήση τραπεζικού μέσου πληρωμής, το οποίο δεν μπορεί να υπολείπεται των δέκα χιλιάδων ευρώ (10.000 €) και να υπερβαίνει τις πεντακόσιες χιλιάδες ευρώ (500.000 €), για κάθε παράβαση.»

Δημοσιεύτηκε στον Οδηγό του Πολίτη (https://www.odigostoupoliti.eu)